Η ερμηνεία της Αγίας Γραφής από το Ματθαίο τον Πτωχό

Για τον Κόπτη ιερομόναχο, Γραφή και παράδοση δεν αποτελούν δύο παράλληλα μεγέθη, αλλά είναι μια ενιαία πραγματικότητα[15]. 

Ο ΜΠ είναι βιβλοκεντρικός[16] και θεωρεί ότι το Ευαγγέλιο είναι το επίκεντρο της χριστιανικής ζωής. Εξάλλου, όπως ομολογεί ο ίδιος, ο λόγος που εγκατέλειψε τον κόσμο και κατέφυγε στον μοναχισμό ήταν διότι ήθελε να αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη των Γραφών[17].

Η Αγία Γραφή, σύμφωνα με τον ΜΠ, διαφέρει από όλα τα υπόλοιπα βιβλία, διότι, ενώ όλα τα βιβλία προέρχονται από τον άνθρωπο, αντιθέτως, η Γραφή περιέχει τα αποφθέγματα και τις εντολές του Θεού, και ό,τι είναι καταγεγραμμένο μέσα σ’ αυτήν είναι θεόπνευστο[18]. Με άλλα λόγια, ο Θεός είναι ο κάτοχος και ιδιοκτήτης της Βίβλου, κατά τον ΜΠ [19].

Για τον ΜΠ, η Βίβλος είναι το προσωπικό μήνυμα του Θεού προς τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά[20]. Είναι το δώρο που απέστειλε ο Χριστός από τον ουρανό και το οποίο πηγάζει από την αγκαλιά και από το Πνεύμα του Θεού[21]. Είναι το βιβλίο που περιγράφει τον Θεό και τη σχέση του με τον άνθρωπο[22]. Είναι ο λόγος και το όνομα του Πατρός, που αποκαλύφθηκε μέσω του λόγου και του ονόματος του Υιού[23].

Στην Αγία Γραφή, κατά τον ΜΠ πάντα, αποκαλύπτεται ο ίδιος ο Θεός στον άνθρωπο. Αποκαλύπτεται η ύπαρξή Του, το είναι Του, ο εαυτός Του, μέσω του σαρκωμένου Θεού Λόγου, του Ιησού Χριστού[24]. Εκεί είναι καταγεγραμμένη η αγάπη του Θεού προς το ανθρώπινο γένος, που πραγματοποιήθηκε στο πρόσωπο του Υιού και Λόγου Του[25].

Για τον ίδιο, υπάρχει μια απόλυτη, οργανική ενότητα και μια δυναμική σχέση ανάμεσα στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη[26]. Οι δύο Διαθήκες συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους στα γεγονότα της Θείας Οικονομίας και στο θεολογικό τους νόημα[27]. Εξάλλου, για τον ίδιο, και οι δύο Διαθήκες έχουν ως κέντρο τον άνθρωπο και περιγράφουν τη σχέση του με τον Δημιουργό του[28].

Βασική αρχή του ΜΠ όσον αφορά στην ανάγνωση της Βίβλου είναι ότι ο αναγνώστης πρέπει να τη μελετήσει ως κάτι που τον αφορά άμεσα, που αφορά τη ζωή του[29]· ως ένα βιβλίο που απευθύνεται αποκλειστικά στον ίδιο και, στην ουσία, γράφτηκε γι’ αυτόν[30]· ως ένα προσωπικό μήνυμα του Θεού, όπως επανειλημμένα αναφέρει[31]. Μόνο μέσω αυτής της μελέτης ο αναγνώστης θα μπορεί να κατανοήσει σιγά-σιγά τους λόγους του Ευαγγελίου, οι οποίοι θα τον οδηγήσουν στη φώτιση.

Για τον Κόπτη ιερομόναχο, όταν ο αναγνώστης διαβάζει τη Γραφή, δεν πρέπει να τη βλέπει ως ένα απλό βιβλίο, όπως τα υπόλοιπα που κυκλοφορούν στις βιβλιοθήκες. Η Βίβλος δεν πρέπει να προσεγγίζεται με βάση τη λογική, ούτε πρέπει ο αναγνώστης να τοποθετεί τη λογική και την άποψή του πιο πάνω από τον ευαγγελικό λόγο[32]. Τουναντίον, σύμφωνα με τον ΜΠ, όταν μελετάται η Γραφή, ο αναγνώστης πρέπει να τοποθετεί τον λόγο της πιο πάνω από τον εαυτό του, πιο πάνω από τη δική του άποψη και δυνατότητα[33]. Σε αυτή την περίπτωση, ο λόγος-λογική πρέπει να υπερβαίνεται από τον αναγνώστη και να μην αποτελεί το κριτήριο της κατανόησης του βιβλικού λόγου[34]. Αντιθέτως, κριτήριο είναι ο ίδιος ο λόγος και το νόημα της Αγίας Γραφής, το οποίο ελέγχει τον ίδιο τον αναγνώστη[35].

Στη σκέψη του ΜΠ, η ανάγνωση της Γραφής είναι τελείως διαφορετική από την ανάγνωση των άλλων βιβλίων. Εν αντιθέσει προς τα άλλα βιβλία, ο άνθρωπος είναι αυτός που βρίσκεται κάτω από τον λόγο, εν προκειμένω του Ευαγγελίου, και όχι πάνω απ’ αυτόν. Ο λόγος είναι αυτός που καθορίζει, αλλάζει, τρέφει, ανακουφίζει και ενθαρρύνει τον άνθρωπο. Με άλλα λόγια, για τον ΜΠ, ο λόγος της Γραφής είναι το υποκείμενο, και ο αναγνώστης – ο άνθρωπος το αντικείμενο. Έτσι, με αυτή τη μέθοδο ανάγνωσης της Γραφής, που προτείνει ο ΜΠ, καθιστά τον Θεό Κύριο του ανθρώπου μέσω του λόγου Του, της Αγίας Γραφής[36].

[15] Matta el-Meskeen, El–taqlid ou ahameyetou fi el–iman el–mesihy kamadkhal le sharh el–asfaroua fahm el–asrar, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 2014, σσ. 9-10.

[16] Το γεγονός ότι ο Ματθαίος χαρακτηρίζεται για τη βιβλοκεντρικότητά του δεν σημαίνει, βέβαια, ότι παραμερίζει άλλες πτυχές της θεολογίας. Εξάλλου, ο ίδιος είναι αυτός που επανέφερε την πατερική και τη λειτουργική παράδοση στο προσκήνιο της κοπτικής θεολογίας κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Βλ. G. Habib, «El rad ‘ala kitab bedaa haditha al-kitab al-aouel», στον διαδικτυακό τόπο: http://www.coptology.com/?p=925#more-925 (10-1-2015), σ. 72, καθώς και σ. 66. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της θεολογικής του παραγωγής περιστρέφεται γύρω από την Αγία Γραφή.

[17] Waaza abouna Matta el-Meskeen: «Taathir al-enggil fi hayatou al-rahbaneya», Deir Abu Maqar, Wadi el-Natrun, 10-4-1974.

[18] Matta el-Meskeen, Kaif naqra el-kitab el-moukadas, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1995, σ. 3.

[19] Αυτόθι.

[20] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 13.

[21] Αυτόθι.

[22] Waaza abouna Matta el-Meskeen: «Kaefeyet keraat el-enggil», Deir Abu Maqar, Wadi el-Natrun, 31-8-1971.

[23] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 8.

[24] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 9.

[25] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 10.

[26] A. Ayoub, Tagdid el–feqr el–lahoty el–faslafy ben Toma al–akouini wal ab Matta El–Meskeen, (qesm el-falasafa be koleyet el-adab – gama’a el-qahera) El-qahera, σ. 63.

[27] Αυτόθι.

[28] Matta el-Meskeen, Kaif naqra el-kitab el-moukadas, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1995, σ. 3.

[29] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 6.

[30] Αυτόθι.

[31] Matta el-Meskeen, Al-kitab al-mouqadas risala shekhseya lak, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1987, σ. 14.

[32] Matta el-Meskeen, Kaif naqra el-kitab el-moukadas, Matbaet deir el-qedis anba makar, Wadi el-Natrun, 1995, σ. 5.

[33] Αυτόθι.

[34] Αυτόθι.

[35] Αυτόθι.

[36] Αυτόθι.