Ὁ π. Ἰωάσαφ ὁ Θηβαῖος, ἀδελφὸς τῆς συνοδείας, γράφει στὸ Βιβλίο τῶν Ἐπισκεπτῶν:
Στὴν περίοδο τοῦ Πολέμου καὶ τῆς Κατοχῆς, ἀψηφώντας κάθε κίνδυνο γιὰ τὴν ζωή μας καὶ κάτω ἀπὸ τὰ ὄμματα τῶν κατακτητῶν, ἐκρύβαμε
στὴν Καλύβη μας ἐδῶ στὰ Καυσοκαλύβια τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Συμμάχους Ἀξιωματικοὺς καὶ Στρατιῶτες αἰχμαλώτους, φυγάδας. Μαρτυρία καὶ βεβαιωτικὸν τῶν πράξεων αὐτῶν εἶναι τὸ ἐπισυναπτόμενον φωτοαντίγραφο, εἰλημμένον ἐκ τοῦ πρωτοτύπου.
Μεταξὺ τῶν φιλοξενηθέντων Αἰχμαλώτων, συμπεριλαμβάνονται καὶ οἱ κάτωθι:
Μεταξὺ τῶν φιλοξενηθέντων Αἰχμαλώτων, συμπεριλαμβάνονται καὶ οἱ κάτωθι:
Νεοζηλανδὸς Λοχαγός, 9234 Liet. W. B. Thomas.
Nef Dextra Boon. Rinaka N. Zealand.
John James Evans I/ Welch Rect. W. Corley 17 Outran Street,London.
John Coutts 2/N 2EF Gavill Peacoeh Bridge 102 Kingsway North York England
Crofter Edwars Barnes 18 Australia St. Woollahra N. S. W. Australia.
Jack H. Donald Sommerberry I Vivtoria Australia.
Edward Bates 143 Nanbynong Ro Ascot Vale Melbourne Australia.
Οἱ Γεροντάδες μου, φοβούμενοι τοὺς πάντας, κατέστρεψαν ὅ,τι ὑπῆρχε γραπτόν, ἀναφερόμενον στὴν ταυτόχρονη φιλοξενία αἰχμαλώτων Συμμάχων καὶ Γερμανῶν κατακτητῶν στὴν Καλύβη μας. Ἕνα μεγάλο διάστημα φιλοξενήσαμε καὶ κρύψαμε μία τετράδα Βρετανῶν Ἀξιωματικῶν τῆς RAF αἰχμαλωτισθέντων στὴν Νήσο Σφακτηρία τῆς Πύλου. Σὲ ἕναν ἀπὸ αὐτοὺς ἀνήκουν τὰ γραπτὰ κάτωθι τῶν Γερμανικῶν ὑπογραφῶν, στο βιβλίο ἐπισκεπτῶν τῆς Καλύβης μας. τὸ δὲ σκίτσο εἶναι δικό μου. Ἐτοῦτο τὸ φύλλο τὸ ἔκοψα μετὰ προσοχῆς ἐκ τοῦ βιβλίου καὶ τὸ ἔκρυψα. Ἀντέγραψα δὲ πιστὰ τὰ ἀναγραφόμενα καὶ τὶς ὑπογραφὲς τῶν Γερμανῶν σὲ ἄλλη σελίδα, γιατὶ εἶχαν πυκνωθεῖ οἱ αἰφνιδιαστικὲς ἐπισκέψεις τῶν Γερμανῶν στὸ σπίτι καὶ ἡ ἀνεύρεσις τέτοιων στοιχείων θὰ δημιουργοῦσε κακὰ καὶ ὀλέθρια ἀποτελέσματα, εἰς βάρος καὶ ἡμῶν καὶ τῶν κρυπτομένων αἰχμαλώτων πρὸ παντὸς τῶν ἀδελφῶν μας Συσκητιωτῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τελείαν ἄγνοιαν τῶν συμβαινόντων περιστατικῶν μέσα στὸ σπίτι μας. Οὐδεὶς ἐγνώριζε ὅτι εἴχαμε αἰχμαλώτους φυγάδας κρυμμένους. Εὐτύχημα εἶναι ὅτι τὸ φύλλο αὐτὸ τοῦ βιβλίου τῶν ἐπισκεπτῶν τὸ φωτογράφησα, γιατὶ τότε δὲν ὑπῆρχαν φωτοαντιγραφικὰ μηχανήματα, ἔτσι καὶ διεσώθη τὸ ἀντίγραφο μετὰ τὸ χάσιμο τοῦ πρωτοτύπου. Μετὰ ἀπὸ 45 χρόνια τὸ τοποθετῶ στὴν θέση του, μαζὶ μὲ ἄλλα συμπληρωματικὰ χαρτιὰ ποὺ ἀποδεικνύουν καὶ πιστοποιοῦν λίγα ἐξ ὅσων προσέφερε ἡ Καλύβη μας, τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ὁ Μοναχισμὸς στὰ χρόνια τῆς Κατοχῆς. Στὴν ἐγγραφὴ τῆς παρούσης διευκρινίσεως ἠναγκάσθν νὰ σημειώσω τὰ παρόντα γιὰ νὰ γνωρίζουν οἱ μεταγενέστεροι λίγα ἐκ τῶν συμβεβηκότων στὴν Σκήτη μας καὶ γιατὶ ἐστάλη τὸ ἀνηρτημένο στὴν βιβλιοθήκη τοῦ Κυριακοῦ εὐχαριστήριο ἐπίσημο γράμμα τῆς Νεοζηλανδικῆς Κυβερνήσεως, διὰ τὰς παρασχεθείσας διευκολύνσεις στοὺς Νεοζηλανδοὺς αἰχμαλώτους Πολέμου. Τὸ εὐχαριστήριο αὐτὸ κανονικὰ δὲν ἀνήκει στὸ Κυριακό, ἀλλὰ στὴν ἀδελφότητά μας, ποὺ ζήσαμε τόσες λαχτάρες καὶ καρδιοχτύπια στὸ διάστημα αὐτό, ἐνῶ ὅμως προανέφερα οὐδεὶς τῶν Καυσοκαλυβιτῶν Πατέρων προσέφερε τίποτε, ἀφοῦ δὲν ἐγνώριζε ὅτι ἐμεῖς κρύβαμε αἰχμαλώτους στὸ σπίτι. Τοῦτο τὸ ἐπληροφορήθησαν ὅταν ἀντιτορπιλικὸν ἔφθασε γιὰ νὰ παραλάβει τὰ ὀστὰ ἑνὸς ἐκ τῶν αἰχμαλώτων ποὺ ἀπέθανε στὰ χέριαμας. Μία ἐπίσκεψις 75 Γερμανῶν στρατιωτῶν στὸ σπίτι μας, ἡ ὁποία ἐκράτησε πέντε ἀκριβῶς ἡμέρες. Εἶχαν στήσει τὶς σκηνές του στὸν χῶρο ἐπάνω ἀπὸ τὴν καμάρα. Ἀπὸ τὸ πρωΐ μέχρι τὸ ἑσπέρας τοὺς εἴχαμε μέσα στὸ σπίτι. Ποῦ νὰ τολμούσαμε νὰ τοὺς παρακαλέσουμε νὰ φύγουν γιατὶ τὰ τρόφιμά μας ἦταν λιγοστά. Δὲν γνωρίζαμε καὶ τὸν σκοπὸ αὐτῆς τῆς ἐπισκέψεως. Στὸ διάστημα αὐτὸ οἱ Αἰχμάλωτοι φυγάδες ἐκρύβοντο ἐπάνω στὴν στέγη τοῦ σπιτιοῦ καὶ ἀθορύβως περίμεναν τὴν ἀναχώρησί τους. Τὴν Πέμπτη ἡμέρα ἀπὸ τὴν ἄφιξη τῶν Γερμανῶν τοὺς ἐφυγάδευσα γιὰ τὴν Λάυρα, ὅπου τοὺς παρέλαβε ὁ μακαριστὸς Γέρων Παῦλος Παυλίδης, ἰατρός, κρύβοντάς τους μέσα στὸ Νοσοκομεῖο τῆς Μονῆς, γιὰ περισσοτέραν προφύλαξιν. Συνέπεσε νὰ φύγουν καὶ οἱ Γερμανοὶ ἀπὸ τὴν Σκήτη καὶ νὰ κατευθυνθοῦν στὴν Λαύρα. Ἀπὸ τὰ παράθυρα τοῦ Νοσοκομείου οἱ αἰχμάλωτοι εἶδαν νὰ ἀνέρχονται πρὸς τὸ Μοναστήρι οἱ Γερμανοί, τοὺς μέτρησαν καὶ ὑπέθεσαν ὅτι τοὺς πῆραν ἐκ τῶν ὄπισθεν ὁπότε ἐσύρθησαν ἀπὸ τὰ ἀντερίσματα τοῦ κάστρου τῆς Μονῆς, ἔφυγαν καὶ τὸ βράδι διανυχτέρευσαν μέσα σὲ μία τάφρο. Ἐκεῖ ἐπλευρητώθησαν καὶ μᾶς ἐπέστρεψαν πίσω ἀσθενεῖς. Ὁ ἕνας ἐξ αὐτῶν δὲν ἄνθεξε καὶ ἀπέθανε τὸ βράδυ τοῦ Σταυροῦ, στὶς 15 Σεπτεμβρίου.
Οἱ Πατέρες, μετὰ τὴν πολύωρον ἀγρυπνίαν ἐκοιμῶντο καὶ ἐγὼ ἑτοίμασα τὸν τάφον, ἀφοῦ ἔκαμα μόνος ἀνακομιδὴν τοῦ Γέροντός μας παπα-Ἰωάσαφ· στὸν τάφο αὐτὸν ἐτοποθετήσαμε μὲ ἐπιφυλάξεις τὸν θανόντα, δίχως νὰ γίνουμε ἀντιληπτοί. Προηγουμένως ἀνέγνωσα τὴν νεκρώσιμον ἀκολουθίαν, ὅπως ἡ διάταξις ἀναφέρει σὲ ἐξόδιον ἑτεροδόξου. Οἱ συστρατιῶτές του καὶ συναιχμάλωτοί του ἔγραφαν τὴν Ληξιαρχικὴν πράξιν τοῦ θανάτου. Οὐδεὶς ἀντελήφθη τὴν ἀσθένειαν, τὸν θάνατον, ἢ καὶ τὴν παραμονή του ἀκόμη, παρὰ μόνον ὁ μακαριστὸς ἰατρὸς Γέρων Παυλίδης ποὺ τὸν καλέσαμε γιὰ τὸν ἀσθενὴ καὶ κατ’ ἐπανάληψιν ἦλθε προθυμώτατα.
Νομίζω πὼς αὐτὰ ποὺ ἔγραψα εἶναι ἀρκετά. Ἄλλα περιστατικὰ τοῦ Πολέμου καὶ τῆς Κατοχῆς ὑπάρχουν πολλά. Δὲν ἀνήκουν ὅμως στὸν χῶρον αὐτόν.
Ὁ γράψας καὶ τοποθετήσας αὐτὰ ἐδῶ, Ἰωάσαφ Ἱερομόναχος, ἐκ τῆς παρούσης ἀδελφότητος τῶν Ἰωασαφαίων.
Καυσοκαλύβια, Σεπτέμβριος 1986.