Ἀββᾶ Δωροθέου - Μέ λεπτότητα καί ἀρχοντιά

Ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ἔζησε περί τά μέσα τοῦ ἕκτου αἰώνα. Καταγόταν ἀπό τήν Ἀντιόχεια. Εἶχε ἐξαιρετική μόρφωση καί πιθανότατα ἦταν ἰατρός. Μαθήτευσε στούς μεγάλους ἀββάδες, Βαρσανούφιο καί Ἰωάννη τόν Προφήτη. 

Ἀσκήθηκε στή μονή τοῦ Ἀββᾶ Σερίδου στήν Παλαιστίνη καί ἐξελίχθηκε καί ὁ ἴδιος σέ μεγάλο ἀββᾶ, δηλαδή πατέρα καί καθηγητή τοῦ μοναχισμοῦ τῆς ἐποχῆς του. Ἔγραψε πολλές πνευματικές διδασκαλίες καί ἐπιστολές, πού μέχρι σήμερα τρέφουν πνευματικά ὅσους ἐπιζητοῦν καθοδήγηση σέ γνήσιο πνευματικό ἀγώνα.

Στίς μέρες μας πολλοί σοφοί πνευματικοί πατέρες συνιστοῦν τή μελέτη τῶν διδασκαλιῶν τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, ἰδιαίτερα σέ ὅσους ξεκινοῦν τήν πνευματική τους ζωή. 

Τό ἀπόσπασμα πού ἀκολουθεῖ σέ μετάφραση ἀνήκει σέ μιά ἐπιστολή πού ἔγραψε ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος σέ κάποιους ἀδελφούς πού τοῦ ζήτησαν νά τούς συμβουλέψει πῶς πρέπει νά συμπεριφέρονται, ὅταν συναντιῶνται μεταξύ τους. Μᾶς ἐντυπωσιάζει τό πῶς ἕνας ἀρνησίκοσμος ἀσκητής τοῦ μοναχισμοῦ δίδει συμβουλές, πού, ὅταν τίς ἐφαρμόζουμε, ἀποκτοῦμε λεπτότητα καί ἀρχοντιά, δηλαδή τό γνήσιο κοινωνικό ἦθος πού χαρακτηρίζει τή ζωή τοῦ χριστιανοῦ. 

«... Καί σεῖς, λοιπόν, ὅταν συναντιόσαστε, πρέπει νά γνωρίζετε γιά ποιό λόγο βγαίνετε ἀπό τό σπίτι σας καί πότε νά μή βγαίνετε. Διότι ὅποιος γυρνάει ἐδῶ καί κεῖ ἄσκοπα, ὅπως μᾶς λένε καί οἱ Πατέρες, χάνει τόν κόπο του. Καθένας πού κάνει ὁτιδήποτε πρέπει ὁπωσδήποτε νά ἔχει βάλει κάποιο σκοπό καί νά ξέρει τί κάνει. Ποιός, λοιπόν, εἶναι ὁ σκοπός πού πρέπει νά ἔχουμε ὅταν συναντιόμαστε μεταξύ μας; Καταρχήν ὁ σκοπός μας πρέπει νά εἶναι ἡ ἀγά- πη, διότι οἱ Πατέρες μας λένε: «Εἶδες τόν ἀδελ- φόν σου, εἶδες Κύριον τόν Θεόν σου». 

Δεύτερον, γιά νά ἀκοῦμε λόγο Θεοῦ. Διότι σίγουρα, ὅταν βρίσκονται πολλοί μαζεμένοι, τότε συμ- μετέχουν βαθύτερα καί πλατύτερα στό λόγο τοῦ Θεοῦ, διότι ἐνῶ πολλές φορές ὑπάρχει κάτι πού δέν τό γνωρίζει κάποιος, τυχαίνει ὁ ἄλλος νά τό φέρει στή συζήτηση, κάνοντας μιά σχετική ἐρώτηση. Κατόπιν, γιά νά καταλάβουμε, ὅπως καί ἄλλοτε ἔχουμε πεῖ, τήν πνευματική μας κατάσταση. Ἀκοῦστε τί ἐννοῶ. Ἄς ὑπο θέσουμε ὅτι κάποιος πηγαίνει γιά φαγητό μέ μερικούς ἄλλους. Τότε παρατηρεῖ τόν ἑαυτό του καί βλέπει ἄν μπορεῖ νά ἐγκρατευτεῖ -ἰδιαίτερα ἄν ὑπάρχει κάποιο καλό φαγητό, πού τοῦ ἀρέσει-καί νά μή φάει ἀπ᾿ αὐτό ἤ ἀντιθέτως ἄν προσπαθεῖ νά παραγκωνίσει τόν ἀδελφό του καί νά πάρει περισσότερο φαγητό ἀπ᾿ αὐτόν. 

Ἤ, ἄν προσφερθεῖ κάτι χωρισμένο σέ μερίδες, ἄν προσέχει νά μήν πάρει τήν μεγαλύτερη μερίδα, ἀφήνοντας στόν ἀδελφό του τή μικρό- τερη. Διότι συμβαίνει πολλές φορές νά μήν ντρέπεται κανείς ἀκόμη καί νά ἁπλώσει τό χέρι του καί νά σπρώξει τή μικρή μερίδα στή θέση τοῦ ἀδελφοῦ του καί νά πάρει τή μεγαλύτερη μπροστά του. Καί μήπως, πόση εἶναι ἡ διαφορά τῆς μικρῆς μερίδας ἀπό τή μεγάλη; Πόσο τάχα μπορεῖ νά διαφέρει ἡ μία μερίδα ἀπό τήν ἄλλη καί καταδέχεται κάποιος γιά τόσο 

εὐτελῆ πράγματα νά στενοχωρεῖ τόν ἀδελφό του καί σάν πλεονέκτης νά ἁμαρτάνει; 

Ἐπίσης, ὅταν κανείς τρώει μαζί μέ ἄλλους παρατηρεῖ, ἄν καταφέρνει νά συγκρατήσει τόν ἑαυτό του ἀπό τήν γαστριμαργία καί νά μήν τόν ἀφήσει νά παραχορτάσει, ἀφοῦ, ὅπως συνηθίζεται σέ τέτοιες συναντήσεις, βρίσκει κανείς πολλά εἴδη φαγητῶν. Ἀκόμη παρατηρεῖ ἄν προσέχει τόν ἑαυτό του ἀπό τήν παρρησία, ἄν μπορεῖ νά βλέπει τόν ἀδελφό του νά τόν τιμοῦν καί νά τόν περιποιοῦνται περισσότερο ἀπό αὐτόν, χωρίς νά στενοχωριέται. Ἀκόμη, διαπιστώνει

ἄν μπορεῖ νά βλέπει κάποιον νά ἔχει οἰκειότητα μέ ἕναν ἄλλον ἤ νά μιλάει πολύ ἤ νά τριγυρ- νάει ἄσκοπα, καί αὐτός νά μήν τόν προσέχει οὔτε καί νά τόν κατακρίνει, ἀλλά νά προσέχει περισσότερο κάποιον ἄλλον πού ἔχει εὐλάβεια στή συμπεριφορά του. Καί γενικά νά συμπεριφέρεται ἔτσι, ὅπως λέγεται ὅτι ἔκανε ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος, πού, ὅταν πήγαινε νά συναντήσει μερικούς ἄλλους ἀσκητές, ὅταν ἔβλεπε σέ κά- ποιον κάτι καλό, τό κρατοῦσε καί τό ἐφάρμοζε. Ἀπό τόν ἕνα ἔπαιρνε τήν πραότητα, ἀπό τόν ἄλλο τήν ταπείνωση, ἀπό κάποιον ἄλλον τήν ἡσυχία, καί ἔτσι κατάφερνε νά ἀποκτήσει τήν ἀρετή τοῦ καθένα. 

Ἔτσι πρέπει νά κάνουμε κι ἐμεῖς καί μέ αὐτό τό σκοπό νά συναντιόμαστε μεταξύ μας. Καί, ὅταν ἐπιστρέφουμε στά σπίτια μας, νά ἐξετάζουμε τούς ἑαυτούς μας καί νά βλέπουμε σέ τί ὠφεληθήκαμε καί σέ τί ζημιω- θήκαμε. Καί γιά ὅσα βλέπουμε ὅτι μᾶς σκέπασε ὁ Θεός, ἄς Τόν εὐχαριστοῦμε γι᾿ αὐτά πού μᾶς σκέπασε καί δέν ζημιωθήκαμε. Καί γιά ὅσα σφάλαμε, νά μετανοοῦμε, νά κλαῖμε, νά θρη- νοῦμε τήν κατάστασή μας. Διότι ὁ καθένας μας ὠφελεῖται ἤ βλάπτεται ἀπό τήν ἴδια τήν κατάστασή του. Κανένας δέν μπορεῖ νά βλάψει τόν ἄλλον. Ἀλλά, ἄν ζημιωθοῦμε, ὅπως εἶπα, ζημιωνόμαστε ἀπό τήν κατάστασή μας. Ἄν θέλουμε λοιπόν μποροῦμε, ὅπως συνήθως σᾶς λέω, ἀπό καθετί νά ὠφελούμαστε ἤ νά ζημιωνόμαστε. ... 

Διότι ὅπως ὑπάρχουν ὀργανισμοί ἀδύνατοι καί φιλάσθενοι καί κάθε τροφή πού λαμβάνουν, ἀκόμη κι ὅταν εἶναι ὠφέλιμη, τή μεταβάλλουν σέ ἀρρώστια καί βέβαια ἡ αἰτία δέν βρίσκεται στήν τροφή ἀλλά στό ἴδιο τό σῶμα, πού εἶναι φιλάσθενο καί ἀνάλογα μέ τήν κράση του μεταβάλλει καί ἀλλοιώνει τίς τροφές, ἔτσι καί ἡ ψυχή, πού ὑποφέρει ἀπό πνευματική καχεξία, βλάπτεται ἀπό τό καθετί. Καί ἄν ἀκόμα πρόκειται γιά κατιτί ὠφέλιμο, αὐτή βλάπτεται. ς ὑποθέσουμε ὅτι ἔχουμε ἕνα δοχεῖο μέ μέλι καί τοῦ βάλουμε μέσα ἕνα κομμάτι ἀψιθιά (δηλητηριώδες βότανο). 

Τό μικρό ἐκεῖνο κομμάτι καταστρέφει ὅλο τό δοχεῖο μέ τό μέλι. Βγάζουμε λίγη ἀπό τήν πικράδα μας καί ἐξαφανίζουμε τό καλό τοῦ πλησίον, βλέποντάς το ἀνάλογα μέ τήν κατάστασή μας καί ἀλλοιώνοντάς το ἀνάλογα μέ τήν πνευματική μας ἀρρώστια.

Ὅσοι ὅμως εἶναι πνευματικά δυνατοί, μοιάζουν μέ ἐκεῖνον πού ἔχει εὔρωστο σῶμα, πού καί ἄν φάει κάτι τό βλαβερό τό μεταβάλλει ἀνάλογα μέ τήν κράση του σέ θρεπτικό συστατικό καί δέν τόν βλάπτει οὔτε καί αὐτή ἡ ἄσχημη τροφή, ἐπειδή, ὅπως εἴπαμε, τό σῶμα του εἶναι δυ- νατό καί ἀνάλογα μέ τήν κράση του μεταβάλλει καί τήν τροφή. ... 

Ἔτσι καί ἐμεῖς, ἄν ἔχουμε καλές ἀρχές καί καλή πνευματική κατάσταση, μποροῦμε ἀπό τό καθετί, καί ἄν ἀκόμα δέν εἶναι ὠφέλιμο, νά ὠφελούμαστε. 

Πολύ ὡραῖα τό λέει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφή: 

«Ὅποιος κοιτάει μέ καλοσύνη θά δεχθεῖ καλοσύνη καί ἀπό ὅποιον λείπει ἡ σύνεση ὅλα τοῦ ἔρχονται ἀνάποδα».