ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Ἡ Βυζαντινή μουσική εἶναι ἡ μουσική τῆς Ἐκκλησίας, ἡ μουσική τῶν Ἀγγέλων. Ἡ καταθλιμμένη ψυχή θεραπεύεται καί ἁγιάζεται ἀπ’ αὐτήν. «Μιά φορά» διηγεῖται ὁ π. Πορφύριος, «εἶχε κάποιος δαιμόνιο, ὁ βασιλιάς Σαούλ, καί πήγαινε ὁ Δαβίδ καί τοῦ ἔψαλλε καί ὁ δαίμονας ἔφευγε.
Πήγαινε μέ τό ψαλτήρι - τό ψαλτήρι ἦταν ὄργανο. Ὅταν τόν ἔπιανε τό δαιμόνιο τῆς μελαγχολίας, πήγαινε ὁ Δαβίδ καί τοῦ 'παιζε τό ψαλτήρι κι ἔτσι ἔφευγε ὁ δαίμονας. Ποῦ 'ναι αὐτοί πού τρέχουνε νά βροῦνε θεραπεία γιά τήν κατάθλιψη.
Ὅταν μάθουνε βυζαντινή μουσική καί ἰδοῦνε τή μαυρίλα νά 'ρχεται, πάπ! ἕνα δοξαστικό κι ἡ μαυρίλα πού ἔρχεται νά σέ καταλάβει, ὡς ἕνα εἶδος ψυχικῆς μελαγχολίας, γίνεται ὕμνος πρός τόν Θεό. Ἐγώ τό πιστεύω αὐτό. Ἀπόλυτα τό πιστεύω. Σᾶς τό λέω ὅτι ἕνας μουσικός, πού ἀγαπάει τή μουσική, πού εἶναι εὐσεβής, μπορεῖ μιά δυσκολία του νά τήνε κάνει ἔργο μουσικό ἤ ἕνα ἕτοιμο ἔργο νά τό ψάλει, νά τό ἀποδώσει. Ἔτσι, προκειμένου νά κλαίει καί νά καταπιέζεται, προσφέρει μιά δοξολογία στόν Θεό»92.
Οἱ Πατέρες τῆς ἐκκλησίας τονίζουν συχνὰ στὰ κείμενά τους τὸ ρόλο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς στὴ διαμόρφωση καὶ τὴν καλλιέργεια τοῦ χριστιανικοῦ ἤθους καὶ παροτρύνουν τοὺς χριστιανοὺς νὰ ὑμνοῦν μὲ τὴ μουσικὴ τὸ Θεό. Ἡ μουσικὴ γιὰ τοὺς Ἁγίους Πατέρες εἶναι μέσο κατευνασμοῦ τῶν παθῶν, ψυχικῆς κάθαρσης, πνευματικῆς ἀγαλλίασης.
Γράφει ὁ Μέγας Βασίλειος: «Ἡ ψαλμωδία γαληνεύει τίς ψυχές, προξενεῖ τήν εἰρήνη, καταστέλλει τόν θόρυβο καί τά κύματα τῶν λογισμῶν».
Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ἐπίσης γράφει τὰ ἑξῆς: «Μέ τήν ψαλμωδία ἡ ταραχή καί ἡ ἀγριότητα καί ἡ ἀταξία πού ὑπάρχει στήν ψυχή ἐξομαλύνεται, ἐνῶ ἡ λύπη θεραπεύεται».
Τέλος ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παρατηρεῖ: «Γίνεται ἅγιος καί ὁ ἀέρας μέ τήν ψαλμωδία...Ἡ διάνοια ἀκούει τήν φωνή καί ἀλλάζει· εἰσέρχεται ἡ μελωδία καί δραπετεύουν τά πάθη τῆς πλεονεξίας»93.
Ἡ βυζαντινή μουσική ὅταν τήν χρησιμοποιοῦμε μᾶς ἁγιάζει χωρίς πολύ κόπο.
«Ἡ βυζαντινή μουσική» δίδασκε ὁ Γέροντας Πορφύριος, «εἶναι πάρα πολύ ὠφέλιμη. Κανένας χριστιανός δέν πρέπει νά ὑπάρχει χωρίς νά ξέρει βυζαντινή μουσική. Πρέπει ὅλοι νά μάθομε. Ἔχει ἄμεση σχέση μέ τήν ψυχή. Ἡ μουσική ἁγιάζει τόν ἄνθρωπο ἀναίμακτα. Χωρίς κόπο, ἀγαλλόμενος, γίνεσαι ἅγιος»94.
«Ὅταν μελαγχολεῖτε» ἔγραφε πρὸς πνευματικό του παιδὶ ὁ Ὅσιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος,«νὰ ψάλλετε τὰ δυὸ τοῦτα τροπάρια Της: «Μακαρίζομεν σὲ πᾶσαι αἱ γενεαί, Θεοτόκε Παρθένε· ἐν Σοί γὰρ ὁ ἀχώρητος Χριστὸς ὁ Θεὸς Ἡμῶν χωρηθῆναι ηὐδόκησε. Μακάριοι ἐσμέν καὶ ἡμεῖς προστασίαν Σὲ ἔχοντες· ἡμέρας γὰρ καὶ νυκτὸς πρεσβεύεις ὑπὲρ ἠμῶν καὶ τὰ σκῆπτρα τῆς βασιλείας ταῖς Σαῖς ἱκεσίαις κρατύνονται διὸ ἀνυμνοῦντες βοῶμεν Σοί· Χαῖρε κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά Σοῦ». «Σὲ τὸ ἀπόρθητον τεῖχος, τὸ τῆς σωτηρίας ὀχύρωμα, Θεοτόκε Παρθένε, ἱκετεύομεν. Τὰς τῶν ἐναντίων βουλάς διασκέδασον, τοῦ λαοῦ Σου τὴν λύπην εἰς χαρὰν μετάβαλε· ὑπὲρ εἰρήνης τοῦ κόσμου πρέσβευε· ὅτι Σὺ εἶ, Θεοτόκε, ἡ ἐλπὶς Ἡμῶν»»95.
92Βίος καί Λόγοι Ζ΄, σελ. 572.
93Δέσποινας Κωνσταντίνου, Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ὡς μέσο ψυχαγωγίας καὶ ψυχοθεραπείας στὰ πατερικὰ κείμενα, στὸ: Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ὡς θεραπαινίδα τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, τῆς θρησκευτικῆς ποίησης καὶ ποιμαντικὸ μέσο ψυχαγωγίας και ψυχοθεραπείας, /vatopaidi.wordpress.com
Μ. Βασίλειος: «Ψαλμὸς γαλήνη ψυχῶν, βραβευτής εἰρήνης, τὸ θορυβοῦν καὶ κυμαῖνον τῶν λογισμῶν καταστέλλων».
Μέγας Ἀθανάσιος: «Οὕτως τὸ μὲν ἐν αὐτῇ (τῇ ψυχῇ) ταραχῶδες καὶ τραχὺ καὶ ἄτακτον ἐξομαλίζεται, τὸ δὲ λυποῦν θεραπεύεται».
Ἅγ. Ἰωάννης Χρυσόστομος: «Γίνεται γὰρ καὶ ὁ ἀὴρ ἅγιος ἀπὸ ψαλμωδίας… Ἀκούει τῆς φωνῆς καὶ μεταρρυθμίζεται ἡ διάνοια, εἰσέρχεται ἡ μελωδία καὶ δραπετεύει τῆς πλεονεξίας τὰ πάθη».
94Βίος καί Λόγοι Ζ΄, σελ. 571.
95Ὁσίου Θεοφάνους τοῦ Ἐγκλείστου, «Χειραγωγία στήν Πνευματική ζωή», ἐκδ. Ἱ.Μ.Παρακλήτου, hristospanagia3
Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:
