Κατερίνα Χουζούρη
Σε απόσταση δεκαέξι χιλιομέτρων από την πόλη του Αλμυρού, βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Κάτω Ξενιάς. Είναι κτισμένη σε ένα μικρό οροπέδιο με πλούσια βλάστηση.
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε το Μοναστήρι. Πάντως από εντοιχισμένα ανάγλυφα στο Ιερό, φαίνεται πως ιδρύθηκε τον 12ο -13ο αιώνα και ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο.
Ιερό Κειμήλιο της Μονής, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ξενιάς. Το μετόχι του Αγίου Νικολάου γνωρίζει μεγάλη πνευματική και οικονομική άνθιση και με την ονομασία Κάτω Μονή Ξενιάς, αντικατέστησε την κυρίαρχη Άνω Μονή.
Μεγάλη ήταν η προσφορά της Μονής στον αγώνα του 21 και στους πρόσφατους εθνικούς αγώνες. Λειτούργησε έως το 1970 ως ανδρικό μοναστήρι, μετά έγινε γυναικείο. Στις 9 Ιουλίου 1980, μια ισχυρή σεισμική δόνηση έπληξε το κτηριακό συγκρότημα της Ιεράς Μονής Παναγίας Κάτω Ξενιάς.
Η έλλειψη τεχνικών μέσων ανάγκασε την τότε αδελφότητα να εγκαταλείψει την ιστορική Μονή και να ξεκινήσει έναν μεγάλο αγώνα καταστάσεως της νέας Μονής στον πλησιέστερο λόφο, για να στεγάσει την εφέστιο εικόνα της Παναγίας Ξενιάς και τα άλλα κειμήλια της Ιεράς Μονής. Το 1995, ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης του Καθολικού της Ιεράς Μονής.
Το 1998, ο νέος Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ.κ. Ιγνάτιος, από την πρώτη κιόλας επίσκεψή του στην Ιερά Μονή, έθεσε ως στόχο την αποκατάσταση της Παλαιάς Ιεράς Μονής, παράλληλα με την συνέχιση των έργων ολοκλήρωσης της Νέας Ιεράς Μονής.
«Δέκα χρόνια διήρκησε η διαδικασία εγκρίσεως από το Κ.Α.Σ. των μελετών αποκατάστασης της Ιεράς Μονής. Στο χρονικό αυτό διάστημα, εκτός από την γραφειοκρατία, τα ανυπέρβλητα εμπόδια που ετίθεντο, κατεβλήθησαν συντονισμένες προσπάθειες ένταξης του μεγάλου αυτού έργου, σε κάποιο πρόγραμμα που θα εξασφάλιζε τη χρηματοδότησή του. Δυστυχώς, οι υποσχέσεις πολιτικών και κυβερνητικών παραγόντων αποδείχθηκαν αίολες και δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Η Ιερά Μητρόπολη δαπάνησε το ποσό των 150.000€ για την εκπόνηση των μελετών και η Ιερά Μονή το ποσό των 50.000€, για την έκδοση της οριστικής άδειας από την Πολεοδομία Αλμυρού», όπως σημειώνεται στο σχετικό δελτίο τύπου της Μητροπόλεως Δημητριάδος.
Στις 13 Ιουλίου 2016, 36 χρόνια μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1980, τελέσθηκε ο Αγιασμός ενάρξεως των εργασιών της αποκατάστασης του κτηριακού συγκροτήματος της Παλαιάς Ιεράς Μονής, από τον Σεβ. Μητροπολίτη Δημητριάδος κ.κ. Ιγνάτιο, παρουσία της Καθηγουμένης της Ιεράς Μονής Γερόντισσας Νυμφοδώρας, της αδελφότητας, του Δημάρχου Αλμυρού, των Μηχανικών που εκπόνησαν τις σχετικές μελέτες, κά.
Ο Σεβασμιώτατος χαρακτήρισε την ημέρα ιστορική! Εξέφρασε πικρία του για την αδικαιολόγητη καθυστέρηση της εγκρίσεως των μελετών, καθώς και για την μη υλοποίηση των υποσχέσεων που δόθηκαν για την αποπεράτωση του έργου από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Η πρώτη φάση των εργασιών, περιλαμβάνει την αντιστήριξη των πρανών- κατασκευή εδαφοϋλόσεων και θα ανέλθει στις 100.000€.