Ο πνευματικός μας πατέρας (Αποστολικό Ανάγνωσμα Κυριακής Ι΄ Επιστολών)

Ἀδελφοί, ὁ Θεὸς ἡμᾶς τοὺς Ἀποστόλους ἐσχάτους ἀπέδειξεν ὡς ἐπιθανατίους, ὅτι θέατρον ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις. 

Ἡμεῖς μωροὶ διὰ Χριστόν, ὑμεῖς δὲ φρόνιμοι ἐν Χριστῷ· ἡμεῖς ἀσθενεῖς, ὑμεῖς δὲ ἰσχυροί· ὑμεῖς ἔνδοξοι, ἡμεῖς δὲ ἄτιμοι. Ἄχρι τῆς ἄρτι ὥρας καὶ πεινῶμεν καὶ διψῶμεν καὶ γυμνητεύομεν καὶ κολαφιζόμεθα καὶ ἀστατοῦμεν καὶ κοπιῶμεν ἐργαζόμενοι ταῖς ἰδίαις χερσίν· λοιδορούμενοι εὐλογοῦμεν, διωκόμενοι ἀνεχόμεθα, δυσφημούμενοι παρακαλοῦμεν· ὡς περικαθάρματα τοῦ κόσμου ἐγενήθημεν, πάντων περίψημα, ἕως ἄρτι. Οὐκ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦτα, ἀλλ᾽ ὡς τέκνα μου ἀγαπητὰ νουθετῶ. ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾽ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ ᾽Ιησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα. Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, μιμηταί μου γίνεσθε.

Μέσα στην Εκκλησία μας υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι, που έχουν μια παρεξηγημένη αντίληψη γύρω από τον θεσμό του πνευματικού πατέρα. Άλλοι τον παραδέχονται, άλλοι τον αρνούνται κι άλλοι έχουν προσωπικές ιδέες γύρω από το θέμα αυτό. Ας δούμε πολύ απλά μέσα από την Αγία Γραφή και τους πατέρες της Εκκλησίας μας πως υφίσταται ο θεσμός αυτός, δηλ. του πνευματικού πατέρα.

Την έννοια του πνευματικού πατέρα μπορούμε να τη βρούμε εν σπέρματι ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη. Στο βιβλίο των Κριτών π.χ. (17,10), ο βασιλεύς Μιχαίας λέγει σ’ έναν προφήτη· κάθισε μαζί μου «καὶ γίνου μοι εἰς πατέρα», δηλ. θα πάρεις τη θέση του πνευματικού μου πατέρα και θα γίνεις και ιερέας μου κιεγώ θα σου δώσω δέκα αργύρια την ημέρα και ιματισμό κι όλα τα απαραίτητα για τη ζωή. Επίσης στο Δ'Βασιλειών (13, 14) μας αναφέρει η Γραφή ένα περιστατικό του Ιωάς, του βασιλέως του Ισραήλ, με τον προφήτη Ελισαίο. Όταν αρρώστησε και ήταν στα τελευταία του ο Προφήτης, ο βασιλεύς κλαίγοντας του φώναζε˙ «Πάτερ, πάτερ, ἅρμα Ἰσραὴλ καὶ ἱππεὺς αὐτοῦ», δηλ. συ είσαι τα άρματα και το ιππικό του λαού μας, που τον έσωζες. Το ίδιο είπε και ο προφήτης Ελισαίος με την ανάληψη του προφήτη Ηλία (Δ'Βασ. 2, 12). Ακόμη, στις Παροιμίες υπάρχει και η εξής ρήση: «Ἄκουε, υἱέ, παιδείαν πατρός σου καὶ μὴ ἀπώσῃ θεσμοὺς μητρός σου» (1,8).

Στην Καινή Διαθήκη φαίνεται καλύτερα η πνευματική πατρότητα˙ «Οὐ γὰρ ἐλάβετε πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς φόβον, ἀλλ’ ἐλάβετε πνεῦμα υἱοθεσίας, ἐν ᾧ κράζομεν, ἀββᾶ ὁ Πατὴρ» (Ῥωμ. 8, 15). Το πνεύμα της χάριτος και της υιοθεσίας που λάβαμε, μας κάνει να φωνάζουμε «αββά ο Πατήρ», δηλ. Πατέρα μας. Ο Θεός Πατέρας είναι στην κυριολεξία «Πατήρ», αυτός που γέννα τον Υιό και εκπορεύει το άγιο Πνεύμα. Το κάθε όμως Πρόσωπο της αγίας Τριάδος, ως προς τις άκτιστες κοινές ενέργειές Του έξω προς τον κόσμο, μπορεί να ονομαστεί Πατήρ των ανθρώπων. Ο Κύριος π.χ. είπε στον Παραλυτικό- «Τέκνον ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι» (Μάρκ. 2, 5). Ακόμη, ο απόστολος Παύλος τονίζει στην Α'προς Κορινθίους επιστολή του (4, 14-15) ότι οι Κορίνθιοι μπορεί να είχαν μυρίους παιδαγωγούς και δασκάλους, αλλά πατέρα είχαν μόνο τον ίδιο˙ «Ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ’ οὐ πολλοὺς πατέρας˙ ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα». Κι αλλού γράφει πως η συμπεριφορά του απέναντι στους ανθρώπους, που πίστεψαν στο κήρυγμά του, είναι διαγωγή τροφού που θάλπει τα τέκνα της (Α'Θεσ. 2, 7). Ο Παύλος πολλές φορές αισθάνθηκε τις ωδίνες του πνευματικού τοκετού, μέχρις ότου μορφωθεί ο Χριστός μέσα στις καρδιές των πνευματικών του τέκνων (Γαλ. 4, 19).

Επίσης και στην Παράδοση της Εκκλησίας μας από τους πρώτους αιώνες άρχισε να διαμορφώνεται η πνευματική πατρότητα, πρώτα βέβαια στο πρόσωπο του Επισκόπου και μετά και σε άλλους κληρικούς· «Ὁ Ἐπίσκοπος...οὗτος μετὰ Θεὸν Πατὴρ ἡμῶν, "δι'ὕδατος καὶ πνεύματος ἀναγεννήσας ὑμᾶς εἰς υἱοθεσίαν"» (Διαταγαί Αποστόλων). Η μετάδοση του Ευαγγελίου του Χριστού ισοδυναμεί με τη μετάδοση της νέας ζωής, της αναγεννήσεως, με την πατρική δηλ. ιδιότητα. Ο πνευματικός οδηγός, ο αββάς, είναι αυτός που εκπροσωπεί τον Θεό, γι’ αυτό και ο άγιος Ιγνάτιος βάζει τον Επίσκοπο εις τύπον Πατρός. Είναι απαραίτητος στη ζωή μας ο πνευματικός οδηγός για να έχουμε σωστή κατά Θεόν ζωή.

Ο κατ'εξοχήν πνευματικός οδηγός είναι ο Θεός. Μετά τον Θεό πατέρας πνευματικός είναι κυρίως ο Επίσκοπος ή ένας Ιερεύς, που με ασφάλεια καθοδηγούν τους ανθρώπους στη σωτηρία. Ο πνευματικός οδηγός συνδέεται με την αναγέννηση των ψυχών. Αυτός υφίσταται τις ωδίνες των τέκνων του, ευθύνεται για την πρόοδό τους και αγρυπνεί για τη σωτηρία τους, κατά τον αποστολικό λόγο (Ἐβρ. 13, 17). Είναι η ζωντανή παρουσία του Χριστού. Αυτόν τον πνευματικό οδηγό τον έχουμε όλοι ανάγκη, για να μπορέσει να μας οδηγήσει σωστά στον δρόμο της σωτηρίας μας και στην κατά Θεόν ζωή μας και σε όλα εκείνα που αναφέρονται στην πνευματική μας προκοπή. Οφείλουμε να αναζητήσουμε κάποιον, που θα τον εμπιστευθούμε και θα ακούμε απ'αυτόν ποιο είναι το θέλημα του Θεού. Θα είναι το στόμα του Θεού σε μας. Πολλοί από τους θεοφόρους Αγίους έβαζαν στο πρόσωπο του Πνευματικού τους το πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Έτσι πιο εύκολα έκαναν υπακοή σ’ αυτόν. Οι άνθρωποι του Θεού δεν διαπομπεύουν τον Πνευματικό τους, αλλ’ αντίθετα τον προστατεύουν και μάλιστα προσπαθούν να μιμηθούν τις αρετές του.

Αγαπητοί αδελφοί, ας αποκτήσουμε καλό Πνευματικό, για να πορευθούμε σωστά στη ζωή μας. Αμήν.