Μελέτιος Καλαμαρᾶς (Μητροπολίτης Νικοπόλεως καί Πρεβέζης)
Ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου μας εἶναι γιὰ μᾶς κάτι τὸ τόσο συνηθισμένο. Ὅλο αὐτὸν βλέπομε μπροστά μας. Ὅλο γι’ αὐτὸν μιλᾶμε. Ὅλο τὸν κάνομε.
Ὅμως. Τί εἶναι ὁ Σταυρός; Ποιὰ ἡ σημασία Του γιά μᾶς; Ποιὰ ἡ σημασία Του γιὰ τὸν ἴδιον τὸν Κύριον Ἰησοῦν καὶ τὸν ἄναρχον πανάγαθον Πατέρα καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα;
Τὰ ἐρωτήματα αὐτὰ δὲν εἶναι τυχαῖα. Καὶ ἡ ἀπάντησις σ’ αὐτὰ δὲν εἶναι κάτι τὸ ἀδιάφορο. Εἶναι ζήτημα σωτηρίας. Π.χ. Εἶναι δυνατόν, ὅταν δύο λένε γιὰ τὸν Σταυρό: ὁ ἕνας ὅτι εἶναι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Χριστιανῶν, ὁ ἄλλος ὅτι εἶναι μυσαρὸς καὶ δαιμονικὸς (ἰεχωβίτες) νὰ εἶναι καὶ οἱ δύο εὐάρεστοι στὸ Θεό; Πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν σωτηρία δὲν εἶναι ἡ ὁποιαδήποτε πίστις, ἀλλὰ ἡ ὀρθὴ πίστις. Ἡ μὴ ὀρθὴ πίστις βλασφημεῖ καὶ ὑβρίζει τὸν Θεόν, καὶ ὅσοι τὴν ἔχουν εἶναι θεοστυγεῖς καὶ θεομίσητοι, ἔστω καὶ ἂν κάνουν ἔργα θαυμάσια καὶ ἔχουν μεγάλην θυσίαν.
Ἀλλὰ ἂς ἰδοῦμε:
Α: Τί εἶναι ὁ Σταυρός;
Ὄχι βέβαια ὅ,τι ὁ καθένας φαντάζεται. Αὐτὸ ποὺ φανταζόμεθα εἶναι φαντασιοπληξία μας. Ἡ ἀλήθεια μᾶς παρεδόθη ἀπὸ τὸν Κύριον, τοὺς Ἀποστόλους καὶ τοὺς Πατέρας.
Πηγὴ τῆς Σοφίας, πηγὴ τῆς Ἀληθείας, ἡ μᾶλλον ἡ Σοφία καὶ ἡ Ἀλήθεια εἶναι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός.
Ὁ Κύριος λοιπὸν νοσταλγοῦσε τὸν Σταυρόν. Ἔλεγε μὲ ἀδημονία «βάπτισμα ἔχω βαπτισθῆναι καὶ πῶς συνέχομαι ἕως οὗ τελεσθῇ αὐτό». (Λουκ. 12,50). Γι’ αὐτὸ ἐνοσταλγοῦσε τὸν Σταυρόν; Γιὰ δύο λόγους: Ἐπειδὴ ἦταν σωτηρία τοῦ κόσμου. Καὶ ἐπειδὴ ἦταν γιὰ τὸν Ἴδιον δόξα καὶ ὕψωσις. Ὅταν ἔφθασε ἡ ὥρα νὰ Σταυρωθῆ, ὁ Κύριος εἶπε· « Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα, ἵνα δοξασθῇ ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου» ( Ἰωάν. 12,16). Πῶς θὰ δοξαζόταν; Μὲ τὸν θάνατόν Του καὶ τὸν Σταυρόν Του: Ὁ θάνατος ἁπλῶς ἦταν ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ; Ὄχι, ἀλλὰ ὁ θάνατός Του στὸν Σταυρό: Συνεπῶς: Δόξα Του, ὄργανον τῆς δόξης Του καὶ σημεῖον τῆς δόξης Του εἶναι ὁ Σταυρός. Καὶ πράγματι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παρατηρεῖ: «Δόξαν ἔλεγε τὸν Σταυρόν».
Ἂς ἰδοῦμε τώρα τί δόξα ἦταν γιὰ τὸν Χριστὸν ὁ Σταυρός.
Τί ἦταν ὁ Χριστός; Φῶς ἐκ Φωτός, Θεὸς ἀληθινὸς ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, ὁμοούσιος τῷ Πατρί. Ὁ ἕνας τῆς Τριάδος. Ὁ Θεὸς τῆς δόξης. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει γιὰ τοὺς Ἑβραίους: «Τὸν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν» (Α'Κορ. 2,8). Τὸν Κύριον τῆς δόξης: θὰ ἐρωτήση κανεὶς μὲ τὸ δίκιο του: Καλά, μὰ μπορεῖ νὰ δοξασθῆ, περισσότερο ἀκόμη ὁ Κύριος τῆς δόξης; Ὑπάρχει γι’ Αὐτὸν αὔξησι δόξης καὶ προσθήκη δόξης; Ἡ ἀπάντησις εἶναι: ὄχι. Καὶ ὅμως ὁ Σταυρὸς εἶναι γιὰ τὸν Χριστὸν δόξα. Πῶς; Ἀπαντῶ: Μπορεῖ μία γυναίκα νὰ εἶναι καὶ μητέρα καὶ παρθένος; Ὄχι. Καὶ ὅμως ἡ Παναγία ἦτο. Μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νὰ εἶναι ταυτόχρονα καὶ νεκρὸς καὶ ζωντανός; Ὄχι. Καὶ ὅμως ὁ Χριστὸς ὅταν εὑρίσκετο «νεκρὸς» στὸν τάφο, ὄχι ἁπλῶς ἦταν ζωντανὸς ἀλλὰ καὶ ζωοδότης· καὶ ὁ τάφος του ζωοδόχος, ὄχι «πτωματοδόχος».
Συνεπῶς ὁ Σταυρὸς εἶναι δόξα τοῦ Κυρίου μας. Καὶ συνεπῶς δόξα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ μας.
Β: Ὁ Σταυρὸς ὅμως δὲν εἶναι μόνον δόξα γιὰ τὸν Κύριόν μας τὸν ἴδιον. Εἶναι καὶ τὸ ὄργανον τῆς φανερώσεως τῆς δόξης Του στὸν κόσμον.
Ποιὰ εἶναι ἡ μεγαλύτερη φανέρωσις τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ στὸν κόσμον; Ἡ εὐσπλαγχνία Του. Τὸ ἔλεός Του. Πῶς μᾶς ἐδόθησαν; «Ἰδοὺ γὰρ ἦλθε διὰ τοῦ Σταύρου χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». Διὰ τοῦ Σταυροῦ ἡ καταλλαγή. Διὰ τοῦ Σταυροῦ ἡ συγχώρησις. Διὰ τοῦ Σταυροῦ ἡ υἱοθεσία. Διὰ τοῦ Σταυροῦ τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Τὰ πάντα διὰ τοῦ Σταυροῦ. Γι’ αὐτὸ τὴν ἡμέρα τῆς χαρᾶς τῆς Ἀναστάσεως λέγομε: «Ἰδοὺ γὰρ ἦλθε διὰ τοῦ Σταυροῦ χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμω» «Σταυρὸν ὑπομείνας δι'ἡμᾶς θανάτῳ θάνατον ὤλεσε».
Διὰ τοῦ Σταυροῦ ἦλθε ἡ χάρις καὶ ἡ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ. Διὰ τοῦ Σταυροῦ καὶ διανέμεται.
Ἂς ἰδοῦμε πῶς.
Στὴν ἁγία Γραφὴ ὁ Σταυρὸς ὀνομάζεται «σφραγὶς» καὶ «σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου».
Σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ. Καὶ ἐπειδὴ εἶναι σφραγίδα τοῦ Παντοδυνάμου, εἶναι καὶ αὐτὴ παντοδύναμη, φρίκη καὶ τρόμος τῶν δαιμόνων. Ὅπως λέγει ἡ ἀποκάλυψις (κεφ. 7,2 καὶ 9,4) ὅσοι ἔχουν τὴν σφραγίδα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀπρόσβλητοι ἀπὸ τὸν Διάβολον.
Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ μεταδίδεται μὲ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, ποὺ κάνει ὁ ἱερεὺς ἐπάνω στὸ ἁγιαζόμενο. Στὰ λειτουργικὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας, παντοῦ, εἰς ὅλα τους ἀνεξαιρέτως μπορεῖ νὰ εἰπῆ κανεὶς τὰ σημεῖα, ἡ εὐλογία τοῦ ἱερέως ὀνομάζεται «σφραγίς». Καὶ ὅπως ξέρομε ἡ εὐλογία τοῦ ἱερέως εἶναι πάντοτε ἕνας «σταυρός».
Ἂς πάρωμε ἕνα μόνον παράδειγμα.
Ἡ πρώτη εὐχὴ ποὺ παίρνει ὁ ἄνθρωπος εἶναι «εὐχὴ εἰς τὸ κατασφραγίσαι βρέφος τῇ ὀγδόῃ ἡμέρᾳ μετὰ τὴν γέννησιν αὐτοῦ». Τότε ὁ ἱερεὺς «σφραγίζει τὸ μέτωπον τοῦ βρέφους» λέγων τὴν εὐχήν: «Κύριε, ὁ Θεὸς ἡμῶν, σημειωθήτω ὁ Σταυρὸς τοῦ μονογενοῦς Σου Υἱοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ κ.λ.π., ἵνα κατὰ τὰς ἐντολὰς Σου πολιτευσάμενος καὶ φυλάξας τὴν σφραγίδα ἄθραυστον τύχῃ τῆς μακαριότητος τῶν ἐκλεκτῶν σου».
Τὴν σφραγίδα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ὁ Διάβολος δὲν μπορεῖ νὰ τὴν θραύση. Ἀτυχῶς τὴν θραύομε ἐμεῖς μὲ τὶς ἁμαρτίες μας.
Δὲν πρέπει νὰ κουραζώμεθα νὰ λέμε τὰ ἴδια πράγματα, ὅταν εἶναι ἡ θεία σοφία.
Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ὅμως ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι μία «ἀφηρημένη ἔννοια». Εἶναι δύναμις. Ἡ ἴδια θεία παντοδυναμία. Θυμηθῆτε τὰ λόγια τῆς Γραφῆς: «Τῷ πλήθει τῆς δόξης σου συνέτριψας τοὺς ὑπεναντίους» (Ἐξόδου 15,7).
Ἄρα ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, σφραγίδα Του, εἶναι δύναμις γιά μᾶς καὶ συντριβὴ τοῦ διαβόλου. «Σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης τῆς Οἰκουμένης. Σταυρὸς ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας. Σταυρὸς βασιλέως τὸ κραταίωμα. Σταυρὸς πιστῶν τὸ στήριγμα. Σταυρὸς ἀγγέλων ἡ δόξα καὶ τῶν δαιμόνων τὸ τραῦμα».
Γ: Ἀκόμη ὅμως ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ «σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου» (Ματθ. 24,30). Τὸ σημεῖον ποὺ τὴν ἡμέρα τῆς Δευτέρας Παρουσίας θὰ φανῆ στὸν Οὐρανὸν γιὰ νὰ ἐξέλθουν οἱ πιστοὶ εἰς ἀπάντησιν τοῦ ἐρχομένου Νυμφίου καὶ Βασιλέως.
«Σημεῖον» σημαίνει σημάδι, σημαία, σύνθημα. Καὶ πράγματι. Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἡ σημαία τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ. Στολίζει τὶς Ἐκκλησίες, τὶς εἰκόνες, τὰ σπίτια, τὰ στήθη μας, κάθε τι ποὺ εἶναι τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ σημάδι, ἀπὸ τὸ ὁποῖον οἱ πιστοὶ γνωρίζουν τὸν Χριστὸν καὶ Θεόν τους, ὁ Χριστὸς τοὺς δούλους του, οἱ πιστοὶ ἀναγνωρίζουν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον.
Λοιπόν. Ἔχω τὸν σταυρόν, ἡ κάνω τὸν σταυρόν μου σημαίνει δίνω μαρτυρία σὲ ὅλον τὸν κόσμο ἀπὸ τὸν Κύριον καὶ Παμβασιλέα καὶ Σωτήρα μου μέχρι καὶ τοῦ χειρότερου ἐχθροῦ του, τοῦ διαβόλου, ὅτι εἶμαι μέλος τῆς βασιλείας Του, Χριστιανὸς Ὀρθόδοξος.
Ὁποῖος δὲν κάνει τὸν σταυρό του, δὲν ἔχει καμμία σχέσι μὲ τὴν βασιλεία τοῦ Χριστοῦ.
Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ἀκολουθοῦν τὸν ἅγιον ἀπόστολον Παῦλον ποὺ ἔλεγε: «Ἐμοὶ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ Σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Γαλ. 6,14). Δηλ. δὲν ἤθελε νὰ ἔχη καμμία ἄλλη καύχησι, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Σταυρόν.
Καὶ ὅμως μερικοὶ μισοῦν τὸν Σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ. Ποῖοι; Οἱ αἱρετικοὶ καὶ ἰδίως οἱ χιλιασταί. Ποιὸ εἶναι τὸ κατάντημά τους ἐξ αἰτίας αὐτοῦ;
Ἂς ἀφήσωμε νὰ μᾶς τὸ περιγράψη ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος. «Ὁ λόγος ὁ τοῦ Σταυροῦ, λέγει, τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστὶ τοῖς δὲ σωζομένοις, ἡμῖν, δύναμις Θεοῦ ἐστιν» (Α'Κορ. 1,18). Τί θεωροῦν τὸν Σταυρὸν οἱ αἱρετικοί; Μωρίαν καὶ μίασμα· τί εἶναι; ἀπολλυμένοι, χαμένοι, παγιδευμένοι τοῦ Διαβόλου, κατηραμένοι. Τί εἶναι γιὰ μᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους ὁ Σταυρός; Δύναμις. Τί εἴμεθα ἐμεῖς; Σωζόμενοι.
Ἄλλο ἕνα ἀκόμη. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔγραφε στοὺς Φιλιππησίους:
Πολλοὶ δὲν βαδίζουν καλά. Σᾶς μίλησα πολλὲς φορὲς γι’ αὐτοὺς «νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω, ὅτι εἶναι ἐχθροί τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια» (Φιλ. 3,18). Γιὰ τοὺς ἐχθρούς τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ ὁ Παῦλος λέγει: τὸ τέλος τους εἶναι ἡ ἀπώλεια. Καὶ κλαίει γι’ αὐτούς. Καὶ μαζί του τοὺς θρηνοῦν οἱ ἄγγελοι καὶ οἱ δίκαιοι καὶ Ἐκεῖνος ποὺ εἶπε «Ἱερουσαλήμ, Ἱερουσαλήμ, ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τὰ τέκνα σου, καὶ οὐκ ἠθελήσατε», καὶ ἔκλαυσε γιὰ τὴν ἀπώλειά τους.
Ἂς τελειώσωμε μὲ τὰ λόγια τοῦ τροπαρίου τῆς ἑορτῆς.
«Δεῦτε, πιστοί, τὸ ζωοποιὸν ξύλον προσκυνήσωμεν, ἐν ᾧ Χριστὸς ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης ἑκουσίως χεῖρας ἐκτείνας ὕψωσεν ἡμᾶς εἰς τὴν ἀρχαίαν μακαριότητα, οὕς ὁ ἐχθρός, δι’ ἡδονῆς συλήσας, ἐξόριστους Θεοῦ πεποίηκε. Δεῦτε, πιστοί, ξύλον προσκυνήσωμεν, δι’ οὗ ἠξιώθημεν τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν συντρίβειν τὰς κάρας».
Πηγή