Μια ιδιαίτερη Αποστολική μορφή ήταν ο Απόστολος Θωμάς, ο αυτόπτης μάρτυρας και κήρυκας της Αναστάσεως και της Αναλήψεως του Κυρίου και Θεού μας Ιησού Χριστού, καθώς και της Μεταστάσεως στους ουρανούς της Υπεραγίας Θεοτόκου Μαρίας.
Μεταξύ, λοιπόν, των δώδεκα Αποστόλων ήταν και ο Άγιος Θωμάς, τον οποίο ο Χριστός τον «αλίευσε» στα περίχωρα της λίμνης Γενησαρέτ ή θάλασσα της Τιβεριάδος, όπως ακριβώς λέγεται η μεγάλη εκείνη λίμνη της Γαλιλαίας.
Όπως πολλοί από τους Μαθητές του Κυρίου, και ο Θωμάς ήταν ψαράς κι αυτός, χωρίς να γνωρίζουμε τίποτα για την καταγωγή του, παρά μόνο το αραμαϊκό του όνομα «Θωμάς» που ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τον αναφέρει «ο λεγόμενος Δίδυμος» (Ιω. κ΄ 24, κα΄ 2). Δεν είναι βέβαιο αν ο Θωμάς ήταν πράγματι δίδυμος με άλλο παιδί που γεννήθηκε ταυτόχρονα ή εάν η εβραϊκή λέξη Θωμάς μεταφράζεται στα ελληνικά με τη λέξη δίδυμος.
Ο Απόστολος Θωμάς ήταν άνθρωπος που σκέπτονταν, που ζύγιζε τον κάθε λόγο του, που πίστευε αληθινά τον Κύριό του και Θεό μας, και που Τον ακολούθησε σε όλες τις περιοδείες, σε όλα τα κηρύγματα, σε όλα τα θαύματα, σε όλη τη διαδρομή της επισήμου δράσεώς Του.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, ο Απόστολος Θωμάς για πολλούς είναι «ο άπιστος Θωμάς». Εκείνος ο λόγος του «Εάν μη ίδω… ου μή πιστεύσω» έρχεται σε τόση αντίθεση με τις θερμές εκδηλώσεις της πίστης των άλλων Μαθητών του Κυρίου.
Αλλά πράγματι ήταν άπιστος ο Θωμάς; Ή ήταν μήπως δικαιολογημένη η απαίτησή του να δει τις πληγές των καρφιών στα χέρια και τα πόδια του Κυρίου, να τις ψηλαφίσει και να πιστέψει στην Ανάστασή Του;
Τα Ευαγγέλια δεν μας λένε για ποιο λόγο απουσίαζε ο Θωμάς την ώρα που ήλθε ο Ιησούς στους Αποστόλους. Όμως οι Πατέρες της Εκκλησίας, που με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος μελετούσαν το κάθε ζήτημα, πιστεύουν ότι ο Θωμάς «οικονομικώς ουχ ευρέθη μετ’ αυτών», ότι δηλαδή κατ’ οικονομία Θεού, κατά το θέλημα του Θεού, δεν βρέθηκε μαζί τους. Και τούτο έγινε για να υπάρχει μία ακόμη μαρτυρία και πιστοποίηση της Αναστάσεως του Χριστού και από άνθρωπο δύσπιστο που ερεύνησε και πίστευσε, και ομολόγησε «ο Κύριός μου και ο Θεός μου».
Και στην σημερινή εποχή υπάρχουν διαφορετικοί χαρακτήρες, διαφορετικές είναι και οι απαντήσεις των ανθρώπων. Ο ένας πιστεύει αμέσως και αυθόρμητα, ο άλλος θέλει να μελετήσει, να ερμηνεύσει, για να πεισθεί. Η Εκκλησία μας δεν εμποδίζει την έρευνα, αφού όπως γνωρίζουμε, ο ίδιος ό Κύριος έδειξε με το παράδειγμά Του ότι δέχεται την έρευνα, όπως συνέβη με το ιστορικό γεγονός της ψηλάφησης του Κυρίου μας από τον Απόστολο Θωμά. Εκείνο που πολλές φορές ακούγεται να λέγεται ειρωνικά από μερικούς «πίστευε και μη ερεύνα», δεν είναι ορθόδοξο, και δεν γνωρίζουμε από ποιόν και πότε ειπώθηκε. Ο Αναστημένος Ναζωραίος είπε «Έρχου και ίδε», και προέτρεψε τον Θωμά να τον ερευνήσει για να πιστεύσει, αν και εκείνη την συγκεκριμένη ημέρα είπε «μακάριοι οι μή ιδόντες και πιστεύσαντες», μακαρίζοντας δηλαδή όλους εκείνους, που αν και δεν Τον είδαν, πίστεψαν σ’ Αυτόν.
Ο ένδοξος Θωμάς φαίνεται ότι ήταν όντως ο εκλεκτός και όχι «ο άπιστος» Απόστολος του Κυρίου μας, αφού από τον ίδιο τον Θεό είχε εκλεγεί να γίνει εκείνος που θα πιστοποιούσε περίτρανα με την παρουσία και τον λόγο του τα δύο μεγαλύτερα γεγονότα της Ορθόδοξης Πίστεώς μας: το απίστευτο γεγονός της αυτεξούσιας Αναστάσεως και Αναλήψεως του Χριστού μας, αλλά ακόμη και την Κοίμηση και την Μετάσταση της Κυρίας Θεοτόκου στους ουρανούς.
Διότι όπως γνωρίζουμε από την διδασκαλία των Αγίων Πατέρων μας, ο Απόστολος Θωμάς δεν ήταν παρών στην Κοίμηση και στον ενταφιασμό της Θεοτόκου, ενώ όλοι οι άλλοι Μαθητές από τα πέρατα της γης όπου είχαν πάει για να κηρύξουν, αρπάχτηκαν από σύννεφα και μεταφέρθηκαν θαυματουργικά στην Γεθσημανή, για να δουν για τελευταία φορά την Παναγία, αλλά και να την συνοδεύσουν στην τελευταία κατοικία της. Τρεις ημέρες μετά τον ενταφιασμό της Παναγίας, άρπαξε ένα σύννεφο τον Απόστολο Θωμά και τον μετέφερε στην Γεθσημανή. Και ενώ περνούσε πάνω από τον τάφο της Θεοτόκου, συνάντησε την Παναγία να ανεβαίνει σύσσωμος στον ουρανό, η οποία και του έδωσε την Τίμια Ζώνη της.
Το σύννεφο μετέφερε το Θωμά στο σπίτι της Παναγίας, όπου βρήκε όλους τους Αποστόλους που του είπαν για την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Λυπημένος εκείνος που δεν ήταν παρών, ζήτησε να ανοίξουν τον τάφο για να δει τη Θεοτόκο. Όταν, όμως, άνοιξαν τον τάφο, το σώμα της Παναγίας δεν ήταν μέσα! Μετέστη στους ουρανούς! Τότε ο Θωμάς κατάλαβε το «μυστήριο» της οικονομίας του Θεού.
«Είμαι μάρτυρας» φώναξε ο Θωμάς, και αμέσως έβγαλε από τον κόρφο του την Αγία Ζώνη της Παναγίας, η οποία μέχρι σήμερα βρίσκεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους, πλέουσα συνεχή, άρρητη ευωδία και επιτελώντας πάμπολλα θαύματα σε όσους με πίστη την προσκυνούν.
Ο Απόστολος Θωμάς με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, απτόητος, ατρόμητος, ακατάβλητος, διέδωσε τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού, το κήρυγμα της Αναστάσεως Του, της Κοιμήσεως και της Μεταστάσεως της Θεοτόκου, όλα όσα θαυμαστά είδε και άκουσε από Εκείνον, τον μοναδικό σωτήρα όλου του κόσμου.
Και την διδασκαλία αυτή την μετέφερε στους Πάρθους και τους Μήδους, τους Πέρσες και τους Ινδούς, δηλαδή στις περιοχές της Συρίας, της Αρμενίας και της Ινδίας, μέχρι τα κράσπεδα της Σινικής χώρας.
Στην τελευταία Αποστολική περιοδεία του στις Ινδίες, συνελήφθηκε από τον τοπικό βασιλιά, επειδή είχε κατηχήσει και βαπτίσει όλη την οικογένειά του στην χριστιανική Πίστη.
Τον ανέκριναν με σκληρότητα, τον καταδίκασαν με απανθρωπιά, τον φυλάκισαν με κακουργία και τέλος αποφάσισαν να τον θανατώσουν. Οι στρατιώτες τον οδήγησαν σ’ ένα βουνό και εκεί τον κατατρύπησαν με τις λόγχες τους.
Μαρτύρησε στην Καλαμίνα των Ινδιών, όπου μέχρι σήμερα σώζεται ο τάφος του, ενώ η Τιμία Κάρα του Αποστόλου Θωμά φυλάσσεται ως ιερό κειμήλιο στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου και ένα μικρό τεμάχιο ιερού λειψάνου του στον ομώνυμο Ιερό Ναό Παλαιοχωρίου Παγγαίου.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του στις 6 Οκτωβρίου.