Ἡ προσωπικότητα τῆς Θεοτόκου

Μέσα στήν πένθιμη ἀτμόσφαιρα τῆς Με­γάλης Τεσσαρακοστῆς ἡ Ἐκκλησία «ἐν πανη­γύρεσι χαρᾶς» προβάλλει καί τιμᾶ ἰδιαίτερα τήν σεπτή μορφή τῆς Θεοτόκου, τῆς μητέρας τοῦ Κυρίου.

Δέν γνωρίζουμε πολλά γιά τήν παρ­θένο Μαρία. Οἱ πληροφορίες πού μᾶς παρέχει ἡ Καινή Διαθήκη γιά τό πρόσωπό της εἶναι λί­γες. Εἶ­ναι ὡστόσο ἀρκετά χαρακτηριστικές καί μᾶς βοηθοῦν νά σκιαγραφήσουμε μέ ἁ­δρές πινε­λιές τήν προσωπικότητά της.

Φαίνεται ὅτι γεννήθηκε καί μεγάλωσε στήν Ναζαρέτ τῆς Γαλιλαίας, ὅπου συνέβη καί ὁ εὐαγγελισμός της. Καταγόταν ἀπό τήν βασι­λική γενιά τοῦ Δαυΐδ, ὅπως καί ὁ ἀρ­ρα­βω­νια­στικός της Ἰωσήφ. Τό ὄνομά της «Μα­ριάμ», πού στά ἑλληνικά σημαίνει «κυρία», «δυναμι­κή», ἦταν σύνηθες καί δινόταν στά κορίτσια τῶν Ἑβραίων πρός τιμήν τῆς ὁμώ­νυ­μης ἀ­δελ­φῆς τοῦ Μωϋσῆ. 

Ἕνα ἀπό τά πρῶτα χαρακτηριστικά τῆς Παρθένου ἦταν ἡ σύνεσή της. Στήν ἐπίσκεψη τοῦ ἀγγέλου Γαβριήλ καί στό μήνυμά του ὅτι θά κυοφορήσει καί θά γεννήσει τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀντιδρᾶ μέ περίσκεψη καί προσοχή. Δέν ἀποδέχεται ἄκριτα τήν θεία ἀγγελία, ὅπως ἴσως θά ἀνέμενε κανείς. «Ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος» (Λκ 1,29), τί νά σημαίνει ἄραγε αὐτός ὁ χαιρετισμός τοῦ ἀγγέλου, ἀναλογίζεται. Καί ὅταν ὁ Γαβριήλ τῆς ἐξηγεῖ, τόν ρωτᾶ• «πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώ­σκω;» (Λκ 1,35). Δέν δείχνει ἀπιστία αὐτή ἡ ἀντίδρασή της; Δέν μοιάζει μέ τήν ἀπιστία τοῦ Ζαχαρία, γιά τήν ὁποία ὁ ἱερέας τιμωρήθηκε; Ὄχι, ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων. Ὁ Ζα­χα­ρίας εἶχε ὑπ’ ὄψιν του πα­ρα­δεί­γματα ζευγαριῶν ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη πού ἄν καί ἡλικιω­μένοι ἤ στεῖ­ροι ἀπέ­κτησαν παιδί μέ τρόπο θαυ­μαστό. Γι’ αὐτό καί δέν ἔπρεπε νά ἀπιστή­σει. Ἡ πε­ρίπτωση ὅμως τῆς Θεοτόκου εἶναι διαφορετική· πρό­κει­ται γιά παρθενική γέννηση, μοναδική στήν ἱστορία. Ὁ Γα­βριήλ ἀπαντᾶ στήν φυσιολογική ἀ­πο­ρία της καί τό­τε ἡ Μαρία ὑποτάσ­σεται ἀνεπιφύλακτα στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ.

Διέθετε ἐπίσης ἡ Παρθένος ταπεί­νωση καί εὐσέβεια ἀληθινή. Ὑπακούει στό θεῖο θέλημα μέ ἁπλότητα· «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆ­μά σου» (Λκ 1,38). Δέν ξυπάζεται. Δέν θεωρεῖ τόν ἑαυτό της ἄξιο μιᾶς τέ­τοιας τιμῆς. Δοξάζει τόν Θεό «ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ» (Λκ 1,48). Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἐμ­πιστεύεται τόν ἑαυτό της ὁ­λόψυχα στά χέρια του. Γνωρίζει ὅτι ὁ ρόλος τόν ὁ­ποῖο ἀποδέχεται σημαίνει περιπέτεια καί δοκιμασία. Ἡ γυναίκα πού ἔμενε ἔγκυος ὄχι ἀπό τόν σύζυγό της καταδικαζόταν ἀπό τόν Νόμο σέ θάνατο. Ὅ­μως ἡ Θεο­τό­κος, προκειμένου νά ἀντα­ποκριθεῖ στήν θεία ἐπι­ταγή, εἶναι ἕτοιμη γιά ὅλα. 

Ἡ ταπείνωσή της διακρίνεται ἀ­κό­μη στό περιστατικό τοῦ γάμου στήν Κα­νά. Ὅταν τελειώνει τό κρασί, ἀ­πευ­θύ- νεται συνεσταλμένα στόν Υἱό της καί τοῦ λέει· «οἶνον οὐκ ἔχουσι» (Ἰω 2,3). Γνωρίζει ποιός εἶναι. Ξέρει πολύ καλά ὅτι ἔχει τήν δυνατότητα νά κάνει τό σημεῖο καί νά δείξει ἔτσι τήν πραγ­ματική του ταυτότητα. Πιστεύει ὅτι εἶναι πλέον καιρός. Ὅμως ὁ Κύ­ρι­ος τήν ἀποθαρ­ρύνει· τῆς λέει «τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου» (Ἰω 2,4), πού ση­μαίνει: «Ποιά σχέση ἔχω ἐγώ μέ σέ­να, γυναίκα; Δέν ἔχει ἔρθει ἀκόμη ἡ ὥρα μου». Ἀλλά αὐτή ἡ αὐστηρή ἀποστρο­φή του δέν τήν ἀ­πελπίζει. Φεύγει συνε­σταλμένα, ὅπως ἦρθε. Δέν λέει τίποτε. Καμιά ἀντιλο­γία. Μόνον ἀπευθύνεται στούς ὑπη­ρέτες καί τούς τονί­ζει· «ὅ,τι ἂν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε» (Ἰω 2,5).

Ἦταν ἐπίσης ἡ Μαρία ἄνθρωπος τῆς Γραφῆς. Αὐτό φαίνεται ἰδιαίτερα στήν ὠδή της κατά τήν συνάντησή της μέ τήν Ἐλισάβετ, τήν μητέρα τοῦ Ἰω­άννη τοῦ βαπτιστῆ. Ἡ δοξολογική αὐτή προσευχή ἀπηχεῖ σέ πολλά ση­μεῖα της ἰδίως τούς ψαλμούς καθώς καί τήν ὠδή τῆς Ἄννας, τῆς μητέρας τοῦ Σαμουήλ.

Αὐτό εἶναι σέ γενικές γραμμές τό πορτραῖτο τῆς Παρθένου. Ἡ Θεοτό­κος ἔζησε ἀφανῶς καί πάντοτε στήν σκιά τοῦ Υἱοῦ της. Ὑπηρέτησε τό σχέ­διο τοῦ Θεοῦ μέ αὐτοθυσία. Ἔγινε ἑ­κούσια «τό ἐργαστήριον τῆς ἑνώ­σε­ως τῶν δύο φύ­σεων» τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐ­τό καί μακα­ρίζεται ἀπό ὅλες τίς γενιές τῶν ἀν­θρώπων, ὅπως προφή­τευσε ἡ ἴδια (βλ. Λκ 1,48). Καί κάτι ἀ­κόμη· ἀ­πό τήν στιγμή πού βαπτι­σθήκαμε καί γίναμε ἀδελφοί τοῦ Κυρίου, ἔγινε καί ἡ Παρθένος μη­τέρα μας, ἡ μεγάλη μά­να ὅλων τῶν πι­στῶν. Ἄς ἔχουμε τήν εὐχή καί τίς πρεσβεῖες της.