Μπορεί η κατάθλιψη να αποτελέσει ευκαιρία;

Πολλοί από μας ξέρουμε φίλους ή μέλη της οικογένειάς μας που βασανίζονται χρόνια, περιοδικά ή περιστασιακά με την κατάθλιψη. Εμείς οι ίδιοι, μερικές φορές, αγωνιζόμαστε ενάντια σ’ αυτή τη διανοητική δυσλειτουργία. Ας δούμε μερικές ιδέες για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει ως Χριστιανοί να συμπαρασταθούμε σ’ αυτόν τον αγώνα των άλλων.

Όσοι επιδιώκουμε να σχετιστούμε με καταθλιπτικά πρόσωπα συχνά αισθανόμαστε κάτι μεταξύ απογοήτευσης και σύγχυσης. Απογοητευόμαστε που δεν είμαστε σε θέση να αλλάξουμε τίποτα και ανυπομονούμε με τη “μαλθακή” συμπεριφορά τους.

Χανόμαστε κάπου μεταξύ της θεωρίας περί βιοχημικής προέλευσης των διανοητικών διαταραχών, ειδικά της κατάθλιψης, και της δημοφιλούς ιδέας ότι “το μόνο που χρειάζεται είναι να πάψει να στεναχωριέται για τον εαυτό του”. Αλλά πόσο μετράει τελικά η θέληση και η πνευματική αύξηση του ατόμου;

Η κατάθλιψη επηρεάζει έναν στους είκοσι ανθρώπους στις ΗΠΑ. Περισσότερο από 50% των Αμερικανών πάσχουν από μια σοβαρή χημική κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Επομένως, αν εμείς θέλουμε “να αγαπάμε αλλήλους”, πρέπει να εξετάσουμε την κατάσταση ενδελεχώς, για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε. Σαν πνευματικοί αδελφοί, πρέπει να οπλιστούμε με τη γνώση αυτών των καταστάσεων. Πρέπει επίσης να προσευχηθούμε για τη σοφία, την υπομονή, και την αγάπη που χρειάζεται για να αντιμετωπίσουμε τα πρόσωπα που παλεύουν με την κατάθλιψη.

Στο ακόλουθο άρθρο, ο Μιχαήλ Lopukhin αναπτύσσει το θέμα της ταπείνωσης και της πνευματικής αύξησης σε σχέση με την κατάθλιψη. Γιατί, αντί να βλέπουμε την κατάθλιψη απλώς ως ένα ιατρικό πρόβλημα, μπορούμε να τη δούμε ως πνευματικό αγώνα για την ταπείνωση.

Η κατάθλιψη είναι συχνά μια αναπόφευκτη αντίδραση σε περιστατικά, όπως ο θάνατος αγαπημένου μας προσώπου ή μια απόρριψη από κάποιον που αγαπάμε. Είναι επίσης ένα σημαντικό και φυσικό συστατικό στη διαδικασία της αλλαγής. Όλοι έχουμε νοιώσει «καταθλιμμένοι», όταν συνθλίβονται οι ουτοπικές προσδοκίες μας και αναγκαζόμαστε να δούμε τα πράγματα όπως πραγματικά είναι. Οι έφηβοι πέφτουν στην κατάθλιψη, επειδή νοιώθουν ότι δεν είναι τόσο ψηλοί ή τόσο όμορφοι όσο θα ήθελαν. Αργότερα, τέτοιες αντιδράσεις μπορεί να προκληθούν, όταν οι ελπίδες για το σύζυγό μας γίνονται κομμάτια. Κατόπιν, η κατάθλιψη είναι μέρος της διαδικασίας της ρύθμισης και ένας συμβολικός ενταφιασμός των μη ρεαλιστικών στόχων μας ή των επιθυμιών μας που δεν μπορούν να εκπληρωθούν. Αν το αποδεχτούμε αυτό, γινόμαστε ρεαλιστικότεροι και πιο ταπεινοί.

Η κατάθλιψη μπορεί να ειδωθεί ως ευκαιρία να γίνουμε “περισσότερο” άνθρωποι, πληρέστεροι και ολοκληρωμένοι, με μεγαλύτερη σοφία και αυτεπίγνωση – για να γίνουμε καλύτεροι σύζυγοι, καλύτεροι εργοδότες, εργαζόμενοι ή γονείς. Πρέπει να γνωρίσουμε περισσότερα για τη διαδικασία της κατάθλιψης ώστε να το ελέγχουμε καλύτερα.

Όπως και άλλοι τύποι εσωτερικών εντάσεων, όπως το άγχος, η ενόχληση και ο φόβος, έτσι και η κατάθλιψη μπορεί να αποφευχθεί, να απομακρυνθεί, να κατασταλεί ή να εκλογικευτεί. Έτσι όμως οι ευκαιρίες να μάθουμε περισσότερα για τον εαυτό μας χάνονται. Φράσεις όπως “περνάω τη φάση μου”, “είναι τεμπελιά”, “θα περιμένω μέχρι αύριο”, “είμαι απλά κουρασμένος και αναστατωμένος” ή “απλά χρειάζομαι έναν καλό ύπνο,” όσο χρήσιμες είναι όταν απεικονίζουν την πραγματικότητα, άλλο τόσο μπορεί να μας παγιδέψουν ώστε να μη συνειδητοποιήσουμε τα ζητήματα που μπορεί να μας οδηγήσουν στην κατάθλιψη.

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης (υπερβολική τεμπελιά, πολλά κλάματα, μόνιμη πλήξη, εξάντληση, απόγνωση) είναι σημάδια πως ήρθε η ώρα να εξετάσουμε την ψυχή μας περισσότερο. Ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε μέσα μας για συντετριμμένες παραισθήσεις της ζωής μας, για τα κρυμμένα ανεκπλήρωτα όνειρα, για πράγματα που είμαστε πολύ υπερήφανοι για να αναγνωρίσουμε ότι μας έχουν επηρεάσει. Η κατάθλιψη είναι όπως ένας φελλός σε ένα μπουκάλι φίνου κρασιού που δε μας επιτρέπει να μοιραστούμε και να απολαύσουμε τους καρπούς του εαυτού μας. Η ουσία, η γεύση και η ενέργεια παραμένουν άγνωστες και αχρησιμοποίητες, όταν οι προδικασμένες σκέψεις μας εμποδίζουν την απελευθέρωση της φυσικής μας ενέργειας. Άρνηση, εκλογίκευση, καταστολή – όλα αυτά μπορούν να εξυπηρετήσουν πλήρως την εξέλιξη της κατάθλιψης.

Το πρώτο βήμα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι να την αναγνωρίσουμε και να δεχτούμε το γεγονός ότι δεν είναι απλά μια “φάση,” και ότι έχουμε ένα πρόβλημα που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Δεύτερον, πρέπει να εξετάσουμε τον εαυτό μας ρεαλιστικά και ειλικρινά για να ανακαλύψουμε τι πραγματικά μας ενοχλεί. Τα ζητήματα που προκαλούν την κατάθλιψη είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Εντούτοις, επιστρέφουν ακάθεκτα για να μας στοιχειώσουν.

Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα για το πώς η κατάθλιψη, όταν επιλυθεί, γίνεται πηγή δημιουργικής ενέργειας, συνέβη και όταν ο τρίχρονος γιος του Ντοστογιέφσκι πέθανε από επιληψία. Όντας επιρρεπής στην κατάθλιψη, ο Ντοστογιέφσκι βρέθηκε σε απόγνωση, επειδή ήταν βέβαιος ότι αυτός είχε μεταδώσει την ασθένεια στο γιο του. Η σύζυγός του ανησύχησε πολύ και με τη βοήθεια ενός φίλου, τον παρότρυνε να πάει στη Λαύρα της Όπτινα, ένα μοναστήρι διάσημο για τους γεροντές του. Ο Ντοστογιέφσκι πέρασε αρκετές ημέρες εκεί και επέστρεψε, αφού είχε ξεπεράσει πλήρως την κατάθλιψή του. Το αποτέλεσμα ήταν το μυθιστόρημά του, οι «Αδελφοί Καραμαζώφ», το τελευταίο και, για τους περισσότερους, καλύτερο έργο του. Η δημιουργική μεγαλοφυΐα του Ντοστογιέφσκι ελευθερώθηκε, όταν έπαψε να εμποδίζεται από την κατάθλιψη.

Η Ρωσία των στάρετς του 19ου αιώνα ήταν αρκετά εξοικειωμένη με την κατάθλιψη και είχε τη δική της ιδιαίτερη προσέγγιση στην αντιμετώπισή της. Θεωρείτο σύμπτωμα της υπερηφάνειας, και η θεραπεία του ήταν η ταπείνωση. Ο στάρετς Μακάριος έγραφε σε ένα προφανώς καταθλιπτικό πρόσωπο: “Λές ότι η αδυναμία σου να αντισταθείς στον πειρασμό, η βραδύτητά σου να νικήσεις τα πάθη σου και η γενική ηθική αδυναμία σου σε πιέζει πολύ, πράγμα που απλά αποδεικνύει ότι στηρίζεις τη σωτηρία σου στις δικές σου δυνάμεις… Πώς αλλιώς θα αποκτήσουμε την ταπείνωση, παρά μόνο αν αντικρίζουμε συνεχώς τον εαυτό μας όπως πραγματικά είναι – ο χειρότερος των αμαρτωλών”. Ο Μακάριος είδε ως “φελλό” αυτού του ανθρώπου την άρνησή του να δεχτεί την “κακία” του”, και ήξερε ότι η αποδοχή αυτής της πραγματικότητάς του θα συνέβαλλε στην άρση της κατάθλιψής του.

Όλοι μας γυροφέρνουμε την κατάθλιψη και συνέχεια πέφτουμε στην παγίδα της σκέψης ότι σύντομα θα περάσει από μόνο του και η ζωή θα επιστρέψει στο κανονικό. Εξετάζουμε σοβαρά την κατάστασή μας και ζητάμε βοήθεια μόνο όταν αρχίζει να βλάπτει τις ζωές μας. Ο στάρετς είδε την κατάθλιψη σαν ευκαιρία να γίνεις πιο ταπεινός και μ’ αυτό τον τρόπο να πλησιάσεις το Θεό. Οι σύγχρονοι θεραπευτές το βλέπουν ως άρνηση μιας ασυναίσθητης διαδικασίας που, εάν επιτραπεί να γίνει συνειδητή, όχι μόνο θα ανακουφίσει την κατάθλιψη, αλλά θα μας κάνει επίσης ικανότερους να ζήσουμε μια ικανοποιητική ζωή.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες διάγνωσης και θεραπείας της κατάθλιψης. Ο Albert Rossi και ο Michael Lopukhin αντικρίζουν το πρόβλημα από διαφορετικές, αλλά παρόμοιες σκοπιές. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι, ως Χριστιανοί, πρέπει να βλέπουμε το πρόβλημα ενός καταθλιπτικού ως ιατρικό και πνευματικό. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με την ίδια σοβαρότητα που αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο ή τη χρόνια πάθηση πνευμόνων. Η κατάθλιψη είναι μια κατάσταση που αχρηστεύει το πρόσωπο και επηρεάζει ολόκληρη την οικογένεια. Ως εκ τούτου οι καταθλιπτικοί είναι πράγματι άτομα με ειδικές ανάγκες – ανάγκες που απαιτούν την υπομονή, την αγάπη, και την καθοδήγηση που μπορούν να παρασχεθούν από τους χριστιανούς φίλους τους.