Το Ιερό Σπήλαιο και ο Ναός της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ (φωτογραφίες)

Νοτιοδυτικὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ σὲ ἀπόσταση 10 χλμ., σὲ ὕψος 777 μ. ἀπὸ τὴν θάλασσα καὶ 1.276 μ. ἀπὸ τὴν Νεκρὰ Θάλασσα βρίσκεται ἡ πόλη Βηθλεέμ. Λέγεται καὶ πόλη Ἰούδα καὶ πόλη Δαυὶδ γιατί ἐδῶ γεννήθηκε ὁ προφήτης καὶ βασιλιὰς Δαυίδ (Λουκᾶ, 8, 4-11). 

Ἡ λέξη Βηθλεὲμ στὰ Ἑβραϊκὰ σημαίνει πόλη τοῦ ψωμιοῦ ἐνῶ στὰ Ἀραβικὰ πόλη τοῦ κρέατος. Στὰ Βαβυλωνιακὰ λέγεται σπίτι τῆς θεᾶς Λαχάμ. Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἀναφέρεται καὶ σὰν Ἐφραθᾶ (γόνιμος). Λέγει γι’ αὐτὴν ὁ προφήτης Μιχαίας:«καὶ σὺ Βηθλεὲμ, γῆ Ἰούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσι Ἰούδα· ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ» (Μιχ. ε’,1, Ματθ. β’,6).
Στὴν Βηθλεέμ γεννήθηκε ὁ Χριστός, ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου. Ὁ προφήτης Ἠσαΐας ἀναφέρει: «Θὰ φυτρώσει κλαρὶ ἀπ΄ τὴν ῥίζα τοῦ Ἰεσσαί, κι ἀπ’ τὴν ῥίζα αὐτὴ θ’ ἀνεβεῖ τὸ ἄνθος…Κι ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἡ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ θὰ εἶναι, καὶ θὰ σηκωθεῖ ἀρχηγὸς ὅλων τῶν ἐθνῶν» (Ἠσ. ια’, 1).

Σήμερα, οἱ περισσότεροι κάτοικοι τῆς Βηθλεὲμ εἶναι Ὀρθόδοξοι. Στὴν Βηθλεὲμ βρίσκονται:

α) Ἡ βασιλικὴ τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ

β) Τὸ Ἅγιο Σπήλαιο καὶ ἡ Ἁγία Φάτνη

γ) Τὸ σπήλαιο τῶν νηπίων.

δ) Τὸ σπήλαιο τοῦ Γάλακτος.

Βρίσκεται στὸ ἀνατολικὸ μέρος τῆς σημερινῆς Βηθλεέμ. Ὁ πρῶτος ναὸς κτίστηκε ἀπ’ τὴν Ἁγία Ἑλένη τὸ 326 μ.Χ. πάνω στὸ σπήλαιο τῆς γέννησης τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ναὸς αὐτὸς καταστράφηκε καὶ ξανακτίστηκε ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανὸ τὸ 527 μ.Χ. Τὸ 1169 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτορας Ἀλέξιος Κομνηνὸς ἀνακαίνισε τὴν μολυβδοσκέπαστη ὀροφὴ καὶ ἐκόσμησε τὸν Ναὸ μὲ ψηφιδωτά. Τὸ 614 μ.Χ., ὅταν οἱ Πέρσες κατέλαβαν τὴν Παλαιστίνη, σεβάστηκαν αὐτὸν τὸν Ναὸ καὶ δὲν τὸν κατέστρεψαν, γιατὶ πρόσεξαν πὼς οἱ Μάγοι ποὺ στὴν τοιχογραφία προσκυνοῦσαν τὸν Χριστὸ φοροῦσαν στολὲς περσικές.

Ὁ ναὸς ἔχει 30 μ. μῆκος καὶ 26 μ. πλάτος. Εἶναι πεντάκλιτη βασιλικὴ μὲ 48 κολῶνες σὲ τέσσερις σειρές. Κάθε κολώνα ἔχει 5,5 μ. ὕψος, μὲ ἐπιστέγασμα ἐξαιρετικῆς τέχνης κιονόκρανα κορινθιακοῦ ῥυθμοῦ, ἐνῶ στὸν κυρίως κορμό τους διακρίνονται τοιχογραφίες βυζαντινῆς τεχνοτροπίας. Στὰ ἀνατολικὰ καταλήγει σὲ σχῆμα Σταυροῦ μὲ χαμηλότερο τὸ δάπεδο, δεξιὰ καὶ ἀριστερά. Ἡ στέγη εἶναι ξύλινη καὶ τὸ τέμπλο ξυλόγλυπτο μὲ φύλλα χρυσοῦ. Πάνω στοὺς διαχωριστικοὺς τοίχους τοῦ μεσαίου κλίτους ὑπάρχουν ἀξιόλογα ψηφιδωτά. Τὸ 1965, ὕστερα ἀπὸ ἀνασκαφές, βρέθηκε τὸ πραγματικὸ δάπεδο τοῦ ναοῦ, ποὺ εἶναι καὶ αὐτὸ ψηφιδωτό. Στοὺς Ὀρθοδόξους ἀνήκει μόνο τὸ καθολικὸ μαζὶ μὲ τὸ κεντρικὸ κλίτος καὶ τὸ Ἅγιο Βῆμα.

Τὸ Ἅγιο Σπήλαιο ὅπου γεννήθηκε ὁ Κύριος βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὸ Ἅγιο Βῆμα τοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως. Ἔχει δυὸ σκάλες-εἰσόδους, μία ἀπὸ τὸ νότιο μέρος μὲ 13 σκαλοπάτια καὶ μία ἀπὸ τὸ βόρειο μὲ 15 σκαλοπάτια.

Τὸ Σπήλαιο εἶναι σκοτεινό, ἀλλὰ φωτίζεται μὲ 53 κανδῆλες, ποὺ εἶναι 19 τῶν Ὀρθοδόξων, 17 τῶν Λατίνων καὶ 17 τῶν Ἀρμενίων. Τὸ σχῆμα του εἶναι σχεδὸν παραλληλόγραμμο μήκους 12,30 μ. καὶ πλάτους 3,15 μ. Τὸ δάπεδο εἶναι στρωμένο μὲ μάρμαρο κι οἱ τοῖχοι εἶναι κι αὐτοὶ καλυμμένοι μὲ ὀρθομαρμάρωση. Κάτω ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα, στὸ γυαλιστερὸ ἄσπρο μάρμαρο, ἔχει τοποθετηθεῖ ἕνα ἀσημένιο ἀστέρι μὲ τὴν λατινικὴ ἐπιγραφή: «Ἐδῶ γεννήθηκε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἀπ’ τὴν Παρθένο Μαρία». Ἐδῶ ὑπάρχουν 16 κανδήλια (6 τῶν Ὀρθοδόξων, 6 τῶν Ἀρμενίων καὶ 4 τῶν Λατίνων). Τὸ σπήλαιο ἀνήκει στοὺς Ὀρθοδόξους καὶ τελεῖται καθημερινὰ ἡ Θεία Λειτουργία.

Ἀρχιμ. Παντελεήμονος Πούλου.