Η Παναγία Σπηλιανή στη Νίσυρο, «Σπηλιανή» γιατί η εκκλησία του μοναστηριού βρίσκεται μέσα στη σπηλιά του λόφου. Μέσα στην εκκλησία βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας. Ουσιαστικά η εικόνα ήταν αυτή που...
βρέθηκε μέσα στη σπηλιά γύρω στα 1400μ.Χ. και έτσι έχτισαν γύρω από την σπηλιά την εκκλησία και κατ'επέκταση και το μοναστήρι.
Η παράδοση λέει ότι κάποιος Νισύριος βοσκός μια μέρα που έβοσκε το κοπάδι του, είδε πάνω σε έναν βράχο σαν κάτι να φωτίζει . Τότε πήγε κοντά για να δει τι βρίσκεται στο σημείο εκείνο. Με έκπληξη του διαπίστωσε ότι ήταν ένα μικρό ξύλινο εικόνισμα της Παναγίας.
Το πήρε και το πήγε στην κεντρική εκκλησία του χωριού, αλλά την άλλη μέρα το εικόνισμα έλειπε. Υπέθεσε ότι κάποιος το έκλεψε, όμως εκείνη την ώρα ένα χωριανός έντρομος από το φόβο του, φώναζε μέσα στο χωριό ότι πηγαίνοντας στο χωράφι του που ήταν κοντά στο λόφο, είδε το εικόνισμα να βρίσκεται πάλι μέσα στη σπηλιά και να φωτίζει το χώρο. Έτσι κατάλαβαν ότι ήταν επιθυμία της Παναγίας να παραμείνει εκεί και έχτισαν την εκκλησία που με το πέρασμα των χρόνων επεκτάθηκε σε μοναστήρι.
Ακόμη και σήμερα ο λόφος που είναι χτισμένη η εκκλησία της Παναγίας Σπηλιανής, λέγεται Βρετός, επειδή εκεί βρέθηκε η εικόνα.
Λίγο καιρό αργότερα, οι ντόπιοι έφτιαξαν μια μεγάλη εικόνα της Παναγίας, ακριβώς πανομοιότυπη με το μικρό ξύλινο εικόνισμα που είχε βρεθεί στη σπηλιά και την έντυσαν όλη από ασήμι. Το μικρό εικόνισμα που βρέθηκε μέσα στη σπηλιά, το τοποθέτησαν μέσα στην παλάμη του αριστερού χεριού της μεγάλη ασημένιας εικόνας που έφτιαξαν, το οποίο βρίσκεται εκεί ακόμη και σήμερα.
Φυσικά δεν φαίνεται γιατί είναι κρυμμένο ανάμεσα στο ξύλο και το ασήμι.
Μάλιστα για να χωρέσει, έκαναν μεγαλύτερο σε μέγεθος το αριστερό χέρι και η διαφορά των δύο χεριών είναι φανερή.
Οι ντόπιοι λένε ότι το αριστερό χέρι της Παναγίας που βρίσκεται μέσα το εικόνισμα είναι ζεστό όταν το ακουμπάς, δηλαδή έχει την θερμοκρασία του ανθρωπίνου σώματος, σε αντίθεση με το άλλο χέρι που είναι κρύο.