Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης - Ἡ ἀντιμετώπιση τῆς κατάθλιψης

Νά εὐχηθῶ καί ’γω μέ τή σειρά μου καλή καί ἁγία Μεγάλη Τεσσαρακοστή μέ πλούσια τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ μετάνοια πραγματική, μέ ἀλλοτρίωση ὡς πρός τήν ἁμαρτία καί μέ μετοχή – μέ μέθεξη στή Θεία Χάρη.

Κατ’ ἀρχήν νά εὐχαριστήσω τόν Ἅγιο Θεό πού μοῦ δίνει ἀκόμα μιά φορά τήν εὐκαιρία νά μιλήσω στήν ἀγάπη σας καί στή συνέχεια τό Σεβασμιότατο Μητροπολίτη μας, τόν κ.κ. Ἰωήλ, τόν πατέρα Νικόδημο, ὅλους τούς σεβαστούς πατέρες τοῦ ναοῦ, καθώς καί ὅλους ἐσᾶς πού ἤρθατε γιά νά ἀκούσετε τήν ταπεινότητά μου.

Ὅπως ξέρετε, τό θέμα μας εἶναι ἡ ἀντιμετώπιση τῆς κατάθλιψης.

Θά ἀρχίσουμε μέ τόν Ἅγιο Γέροντα Πορφύριο.

«Σήμερα» ἔλεγε ὁ Ἅγιος Γέροντας, «συμβαίνει πολλές φορές ὁ ἄνθρωπος νά αἰσθάνεται θλίψη, ἀπελπισία, νωθρότητα, τεμπελιά, ἀκηδία καί ὅλα τά σατανικά. Νά εἶναι θλιμμένος, νά κλαίει, νά μελαγχολεῖ, νά μή δίνει σημασία στήν οἰκογένειά του. Νά ξοδεύει ἕνα σωρό χρήματα στούς ψυχαναλυτές γιά νά πάρει φάρμακα. Αὐτά οἱ ἄνθρωποι τά λένε ἀνασφάλεια. Ἡ θρησκεία μας», ἐννοεῖ ἡ Ὀρθοδοξία, «πιστεύει ὅτι αὐτά εἶναι πειρασμικά πράγματα». Δηλαδή τοῦ πειρασμοῦ, τοῦ διαβόλου. «Κύριο αἴτιο εἰς τήν κατάθλιψη, ἔλεγε ὁ μακάριος Ἅγιος Γέροντας Πορφύριος, «καί σέ ὅλα αὐτά πού τά λένε πειρασμικά – σατανικά, ὅπως εἶναι ἡ νωθρότης, ἡ ἀκηδία, ἡ τεμπελιά.. εἶναι ὅτι ἔχεις μεγάλον ἐγωισμό μέσα σου».

Ἀκηδία, γιά ὅσους δέν γνωρίζουν, εἶναι ἕνας ὅρος πατερικός καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τόν ὅρίζει ὥς ‘περιεκτικό θάνατο τῆς ψυχῆς’. Δηλαδή μιά φοβερή κατάσταση, οὐσιαστικά νεκρωμένης ψυχῆς. Ὁ ἄνθρωπος δέν κήδεται, δέν φροντίζει δηλαδή γιά τό «ἕν οὗ ἐστι χρεία» (Λουκ. 10, 42). Γιά τό ἕνα, τό ὁποίο ἔχει τή μεγαλύτερη ἀνάγκη, δηλαδή γιά τήν ψυχή του καί γιά τήν σωτηρία του.

«Ὅλα αὐτά λοιπόν», λέει ὁ Ἅγιος Γέροντας, «πού τά ὀνομάζουμε ἔτσι ἀκηδία, τεμπελιά, νωθρότητα, πού μαζί μ’αὐτά εἶναι τόσα ἄλλα ‘ψυχολογικά’», τά λεγόμενα ψυχολογικά προβλήματα καί νοσήματα πού ἔχουμε κατά κόρον στήν ἐποχή μας, «δηλαδή πειρασμικά πράγματα», λέει ὁ Γέροντας, «ἡ αἰτία, σέ ὅλα αὐτά τό κύριο αἴτιο», ἀπευθύνεται σέ κάποιο πνευματικό του παιδί, «εἶναι ὅτι ἔχεις μεγάλο ἐγωισμό μέσα σου».

Εἶναι σκόπιμο ν’ἀναφερθοῦμε πρώτα στην αἰτία καί νά καταλήξουμε στήν ἀντιμετώπιση.

- Γιατί ἐπιλέγουμε τόν Ἅγιο Γέροντα Πορφύριο;

- Διότι εἶναι ἕνας Ἅγιος Γέροντας τῆς ἐποχῆς μας, ὁ ὁποῖος μίλησε ἐκτενῶς γιά τήν κατάθλιψη καί γιά τά ψυχολογικά. Εἶχε ἀκριβῶς τή φώτιση τοῦ Θεοῦ ἀφενός, ἀλλά καί γνώσεις πάρα πολλές καί ἐπιστημονικές. Παρόλο, πού ἤτανε τοῦ δημοτικοῦ καί μάλιστα τῆς πρώτης δημοτικοῦ, ὅμως εἶχε διαβάσει πάρα πολύ καί κυρίως εἶχε πολύ ἐμπειρία ἀπό τήν ἐξομολόγηση πού ἔκανε. Πρό πάντων ὅμως εἶχε τή φώτιση καί τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, τή διόραση, τήν προόραση καί πάρα πολλά ἄλλα Ἁγιοπνευματικά χαρίσματα.

Πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι ὁ ὅρος ‘κατάθλιψη’ δέν ὑπάρχει στούς Ἅγιους Πατέρες. Ὅσο καί νά ψάξετε, τόν Ἅγιο Ἲωάννη τόν Χρυσόστομο ἤ ὁποιονδήποτε ἀπό τούς παλαιούς Πατέρες, δέ θά βρεῖτε αὐτό τόν ὅρο. Θά βρεῖτε ὡστόσο παρεμφερεῖς ὅρους, ὅπως λύπη, ἀθυμία, ἀκηδία -πού τό ἀναλύσαμε προηγουμένως- θλίψις καί πολλά ἄλλα παρόμοια.

- Τί εἶναι ὅλα αὐτά; Καί τί εἶναι ἡ κατάθλιψη;

Συνεχίζουμε μέ βοηθό τόν Ἅγιο Πορφύριο. «Εἶναι ἕνα αἰσθημα δυσάρεστο, τό ὁποῖο σέ καταλαμβάνει καί σέ καθηλώνει. Οὔτε νά σκεφθεῖς, οὔτε τίποτε. Σκέφτεσαι αὐτό. Νομίζεις ὅτι ἐσύ σκέφτεσαι σοβαρά πράγματα, ἐνῶ ἐσύ εἶσαι αἰχμάλωτος μιάς ἰδέας».

Ὅλα αὐτά τά λέει μέ ἀφορμή ἕνα περιστατικό. Μία γυναίκα τά «τσούγκρισε» λίγο μέ τόν ἄνδρα της… καί ἔπεσε σέ μιά τέτοια κατάσταση. Δέν ἤθελε νά σηκωθεῖ ἀπ’ τό κρεβάτι, τῆς εἶπε ὁ ἄνδρας της νά σοῦ κάνω καφέ. Ὄχι, λέει, δέ θέλω. Δέ μιλοῦσε καθόλου καί κουκουλωμένη ἐκεῖ στό πάπλωμά της βίωνε τήν κατάθλιψη. Μετά ἀπό κάποιες ὧρες, πού κράτησε αὐτό τό γεγονός, ἦρθε μία φίλη της ἀπό τά παλιά. Ἀμέσως ἄλλαξε διάθεση. Αὐτή ἡ φίλη της τήν πληροφόρησε γιά κάποια ἄλλη φίλη της, ἡ ὁποία εἶχε ἔρθει ἀπ’ τήν Αἴγυπτο, πἦγαν τή βρήκαν καί ἄλλαξε τελείως. Ἔφυγε ἡ κατάθλιψη, ἔφυγαν ὅλα. Μετά πῆγε στό Γέροντα Πορφύριο καί τῆς λέει ὁ Γέροντας:

- Τό πρόσεξες αὐτό;

- Ὄχι, λέει, δέν τό πρόσεξα. Πῶς ἄλλαξα ἔτσι ξαφνικά; Τώρα πού μοῦ τό λές ἐσύ τό προσέχω.

- Ἔ, λέει, τῆς εἶπα, ξέρεις μουσική;

- Λέει, ξέρω ἀλλά τά ’χω παρατήσει. Ἔχω, ἐδῶ καί χρόνια, πρόβλημα μέ τήν κατάθλιψη. Δέ θέλω ν’ ἀσχοληθῶ μέ τό σπίτι. Δέ θέλω νά κάνω δουλειές. Δέ θέλω νά κάνω τίποτα. Μερικές φορές μέ πιάνει τόσο πολύ, ὅπως σήμερα, πού σᾶς εἶπα καί σᾶς διηγήθηκα αὐτή τήν κατάσταση πού βίωνα γιά ὧρες.

«Τῆς εἶπα λοιπόν», λέει ὁ Γέροντας, «ν’ ἀσχοληθεῖ λίγο μ’αὐτά ἀλλά κυρίως τῆς μίλησα γιά τήν ἀγάπη στόν Θεό». Ἔπειτα ἀπό καιρό, ἀφοῦ αὐτή ἡ γυναίκα ἀκολούθησε τίς συμβουλές τοῦ Γέροντα, πού ἤτανε ν’ ἀγαπήσει τόν Θεό, νά πηγαίνει στήν ἐκκλησία, νά κάνει προσευχή, νά ἐξομολογηθεῖ, αὐτή ἡ γυναίκα ἄλλαξε τελείως καί ἀπαλλάχτηκε τελείως ἀπό τήν κατάθλιψη.

Ἑπομένως δέν εἶναι, θά λέγαμε, θέμα ἰατρικό. Ἄς μή τό ποῦμε ἀφοριστικά σ’ ὅλες τίς περιπτώσεις, ἀλλά στίς πλεῖστες περιπτώσεις. Εἶναι θέμα πνευματικό. Γι’ αὐτό καί ὁ Γέροντας Πορφύριος εἶναι - θά λέγαμε - ἀφοριστικός. Λέει, «κύριο αἴτιο καί στήν κατάθλιψη καί σέ ὅλα τά «λεγόμενα» ψυχολογικά εἶναι ὁ μεγάλος ἐγωισμός». Δέν εἶναι δηλαδή κάτι, πού λειτουργεῖ λανθασμένα στόν ἐγκέφαλο καί χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος νά πάρει κάποια φάρμακα. Θά πεῖτε:

- Δέ χρειάζονται τά φάρμακα;

- Βεβαίως καί αὐτά σέ κάποιες περιπτώσεις χρειάζονται. Ἀλλά πότε; Τό ἔλεγε ὁ π. Παΐσιος «ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει τόσο πολύ ἐκχωρήσει δικαιώματα στόν πονηρό, ὥστε ἔχει βλαφτεῖ καί τό νευρικό του σύστημα». Ὄχι μόνο ἡ ψυχή, ἀλλά καί τό νευρικό σύστημα.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος παραμείνει πολύ καί βαθύνει μέσα του ἡ κατάσταση τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας, κυριαρχήσουν μέσα του οἱ δαιμονικές ἐνέργειες, μετά βλάπτεται καί τό σῶμα. Στήν περίπτωση αὐτή βέβαια βοηθᾶνε κάπως καί τά φάρμακα, ὄχι στό νά θεραπευθεῖ ἀπ’ τήν κατάθλιψη αὐτή καθεαυτή, ὅσο νά ἠρεμίσει τό νευρικό του σύστημα καί νά μπορέσει λίγο νά κυριαρχήσει στά νεῦρα του καί στό σῶμα του. Κατόπιν νά προχωρήσει - ἐάν θέλει - στήν πλήρη θεραπεία, πού δέν εἶναι ἄλλο, παρά ἡ καταπολέμηση τοῦ ἐγωισμοῦ μέ ὅλους αὐτούς τούς τρόπους πού μᾶς διδάσκει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία.

Κάνει μεγάλη ἐντύπωση αὐτό πού λέει ὁ Γέροντας ὅτι «ὅλα τά ψυχολογικά εἶναι πειρασμικά, δηλαδή δαιμονικά». Ἀκόμα αὐτό πού λέει ὅτι «ἡ κατάθλιψη εἶναι ἡ αἰχμαλωσία σέ μιά ἰδέα». Βλέπετε σήμερα καί οἱ ψυχίατροι μιλᾶνε γιά ‘ἔμμονες ἰδέες ἤ γιά ἐμμονές’ καί μιλᾶνε ἀκόμα γιά κάτι ἄλλο, γιά ‘αὐτόματες σκέψεις’.

Ἐμεῖς ὅμως δέ μιλᾶμε γιά ‘αὐτόματες σκέψεις’, οὔτε γιά ‘ἔμμονες ἰδέες’. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μιλᾶνε μόνο γιά λογισμούς. Οἱ ὁποῖοι λογισμοί εἶναι βασικό νά ἀντιμετωπιστοῦν σωστά ἀπό τόν ἄνθρωπο, πνευματικά δηλαδή. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀπαραίτητο νά περιφρονήσει τούς λογισμούς -αὐτή εἶναι ἡ καλύτερη ἀντιμετώπιση- να γυρίσει τήν πλάτη δηλαδή στή δαιμονική πρόταση, γιατί αὐτό εἶναι ὁ λογισμός. Εἶναι μιά δαιμονική πρόταση. Ὁ πονηρός κάνει μιά πρόταση. Ἄν ὁ ἄνθρωπος τώρα τήν περιφρονήσει, γλύτωσε.. καί δέν ἔχει κάνει καμία ἁμαρτία βέβαια! Ἄν ὅμως πιάσει συζήτηση μέ τόν πονηρό.. ὅπως ἔκανε ἡ Εὔα στόν παράδεισο ἕ; Μετά εἶναι πολύ πιθανό νά νικηθεῖ καί νά αἰχμαλωτιστεῖ ἀπό τήν ἰδέα πού τοῦ ἔχει ὑποβάλλει ὁ πονηρός καί γιά νά τό ποῦμε πιό σωστά, πατερικά, ἀπό τό πάθος, τό ὁποῖο κρύβεται πίσω ἀπό ὅλη αὐτή τή δαιμονική πλεκτάνη.

«Ἔχω πολλά νά σᾶς πῶ πάνω σ’ αὐτό», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «ἔχω δεῖ στή ζωή μου, ἀνθρώπους, πού κατείχοντο ἀπό τέτοια συναισθήματα, σατανικά συναισθήματα. Δηλαδή ὁ διάβολος» καί στή συνέχεια διορθώνει «ὁ κακός ἑαυτός μας» γιατί ὁ διάβολος δέν μπορεῖ νά μᾶς βλάψει, ἁπλῶς μᾶς κάνει προτάσεις. Δέν ἔχει δυνατότητα νά κυριαρχήσει στήν ἐλευθερία μας. Εἴμαστε αὐτεξούσιοι, δέ μπορεῖ νά μᾶς ἐπηρεάσει ὁ διάβολος, οὔτε νά μᾶς ἀναγκάσει νά κάνουμε αὐτό πού θέλει, ἀλλά μᾶς τό προτείνει. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος τό ἀποδεχτεῖ -ὁ κακός ἑαυτός μας- τότε βέβαια συνεργάζεται μέ τό διάβολο καί προχωράει τό ἔργο τοῦ διαβόλου μέσα μας. Ὁ κακός ἑαυτός μας, λοιπόν τῇ ὑποκινήση τοῦ διαβόλου, «κατορθώνει καί παίρνει ἀπό τή µπαταρία τῆς ψυχῆς µας, πού ἔχει τή δύναµη γιά νά κάνουµε τό καλό, τήν προσευχή, τήν ἀγάπη, τή χαρά, τήν εἰρήνη, τήν ἕνωσή µας µέ τό Θεό. Αὐτός κατορθώνει καί µᾶς παίρνει αὐτή τήν ἐνέργεια καί τήν κάνει θλίψη, κατάθλιψη, και… ξέρω καί ’γῶ πῶς τά λένε οἱ λεγόµενοι ψυχίατροι». 

Σημειῶστε καί τή λέξη ἔ; ‘Λεγόμενοι’ ψυχίατροι.

- Γιατί ποιός εἶναι ἀληθινά ψυχ-ίατρος, ἰατρός τῶν ψυχῶν μας; Εἶναι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. «Ἐµεῖς δέν τά λέµε ἔτσι, τά λέµε σατανική ἐνέργεια. Λέµε ἀκηδία, λέµε λογισµοί, καί λέµε ὁ διάβολος τῆς ἀκηδίας». Ὑπάρχει ὁ δαίμονας, τό εἰδικό δαιμόνιο πού ὑποκινεῖ τό πάθος τῆς ἀκηδίας. «Ὁ διάβολος τῆς πορνείας», τό δαιμόνιο τῆς πορνείας, «ὁ διάβολος, ὁ διάβολος, ὁ διάβολος. Διάφοροι διάβολοι, γιά κάθε σατανική ἐνέργεια πού µᾶς δηµιουργοῦν».

Τόνιζε δέ ὅτι «πραγματικά ἡ θρησκεία μας, τό διάβολο τόν ἔχει κάνει δόγμα. Ἅμα βγάλεις τό διάβολο, πᾶνε ὅλα τά τῆς θρησκείας μας». Σήμερα οἱ ἄθεοι καί οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι δέ θέλουνε νά μιλᾶμε γιά τό διάβολο. Οἱ δέ ψυχίατροι δέν θέλουν νά πιστεύουν κάν ὅτι ὑπάρχει διάβολος. Πολλοί ἀπ’ αὐτούς δέ πιστεύουν κάν ὅτι ὑπάρχει ψυχή. Τό ἐρώτημα εἶναι γιατί λέγονται ψυχίατροι; Εἶναι μιά ἀντίφαση στόν ἴδιο τους τόν ἑαυτό.

Ἐπεσήμαινε μάλιστα ὁ Γέροντας ὅτι «τά ἄϋλα μικρόβια τῆς νευρασθένειας» ἔτσι τά ὀνόμαζε, (ὑπονοώντας προφανῶς τούς δαίμονες, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν ὑλική ὑπόσταση, ἀφοῦ εἶναι πνεύματα-ἐκπεσθέντες ἄγγελοι) «τά ἄϋλα λοιπόν αὐτά μικρόβια τῆς νευρασθένειας πετᾶνε· πετᾶνε ὅπως τά κουνούπια καί προσβάλλουν τήν ψυχή. Κι ἔκανε ἀναπαράσταση τῆς πτήσεως τῶν μικροβίων αὐτῶν, κινώντας ἐκφραστικά τά δάχτυλα τοῦ χεριοῦ του. Συμβούλευε δέ μάλιστα ἕνα πνευματικό του παιδί πού ἐξυπηρετοῦσε ἕναν τέτοιο νευροπαθῆ νά προσέχει, ὥστε νά μήν μολυνθεῖ καί αὐτό, λέγοντας: «Καλό εἶναι νά βοηθᾶς τό νευροπαθή, ἀλλά πρέπει νά προστατεύεις καί τή δική σου ψυχή, μέ τή χάρη τοῦ Χριστοῦ». Τό πνευματικό παιδί του θά ἔπρεπε νά προσέχει γιά νά μήν «κολλήσει» τήν ἴδια ἀρρώστεια. Γιατί, ὅπως ἔλεγε πάλι ὁ π. Πορφύριος «ἐπηρεάζουμε πάρα πολύ ὁ ἕνας τόν ἄλλον μέ τήν ψυχή μας». Ὑπονοεῖ ὁ Γέροντας στή συγκεκριμένη περίπτωση, τή δαιμονική ἐπήρεια, πού θά μποροῦσε νά δεχτεῖ τό πνευματικό του παιδί, ἄν δέν εἶχε νήψη, δέν εἶχε ἐγρήγορση καί προσευχή· ἄν δέν φρόντιζε νά βρίσκεται σέ συνεχή κατάσταση ταπείνωσης καί ἐν Χριστῷ ἀγάπης.

Ὁμιλοῦσε ἑπομένως, ὁ Ἅγιος Γέροντας γιά δαιμόνια, τά ὁποῖα ἐπηρεάζουν τόν νευροπαθῆ, ἀλλά καί αὐτούς πού βρίσκονται κοντά του, διεγείροντας τά πάθη καί μάλιστα τόν ἐγωισμό. Πολλοί μοῦ τό λένε, ὅτι διακονώντας τέτοιους ἀνθρώπους καί οἱ ἴδιοι ἔρχονται σέ μιά κατάσταση παρόμοια, ἄν δέν προσέξουν.

Ἡ ὑπερηφάνεια-ἐγωισμός εἶναι ἡ νόσος τοῦ ξεπεσμένου Ἑωσφόρου. Αὑτή ἦταν ἡ ἁμαρτία τοῦ Ἑωσφόρου. Δέν ἔκανε ἄλλη ἁμαρτία ὁ διάβολος. Ὑπερηφανεύτηκε. Αὐτήν τήν ἰδέα τῆς ὑπερηφάνειας - ἐγωισμοῦ, τήν ὑποβάλλει ὁ διάβολος καί στόν ἄνθρωπο. Ὅτι ἐσύ μπορεῖς. Νά ἔχεις αὐτοπεποίθηση - τό λένε κατά κόρον σήμερα οἱ ψυχολόγοι. Νά ἔχεις αὐτοεκτίμηση καί μάλιστα ὑψηλή. Ὅλα αὐτά δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά διδάγματα τέτοια, πονηρῶν, δαιμόνων. Ὁ διάβολος εἶναι πίσω ἀπ’ ὅλα αὐτά. Μή σᾶς φαίνεται ἀκραῖο αὐτό. Τό ἔλεγε κι ὁ Ἅγιος Πορφύριος αὐτό. Ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία μας τί διδάσκει; Νά ἔχεις μηδενική αὐτοπεποίθηση. Ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας λέει: «Χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰωάν.15,5). Ἄν μπορούσαμε, θά μᾶς ἔλεγε ὁ Χριστός μας ‘κάντε, μπορεῖτε μόνοι σας’. Δέν μᾶς εἶπε ὅτι μποροῦμε. Οὔτε μᾶς εἶπε νά πιστεύουμε ὅτι εἴμαστε κάτι. Ἀλλά ὅλοι οἱ Πατέρες μᾶς διδάσκουνε νά πιστεύουμε ὅτι εἴμαστε τό ‘οὐδέν’, τό τίποτα. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος λέει: τότε, ἔχεις ἀληθινή γνώση τοῦ ἑαυτοῦ σου, ὅταν πιστεύεις ὅτι εἶσαι τό ‘οὐδέν’, ὅταν πιστεύεις ὅτι εἶσαι τό τίποτα.

Οἱ ‘λεγόμενοι’ ψυχίατροι ὅμως καί πολύ σωστά τούς ἀποκαλεῖ ἔτσι ὁ Γέροντας, ‘λεγόμενους’ ψυχίατρους, παραποιοῦν τήν ἀλήθεια ἀφοῦ δέ λένε ὅτι ἡ αἰτία τῆς κατάθλιψης καί τῶν ἄλλων «ψυχολογικῶν» εἶναι:

α) οἱ δαίμονες, πού παραπλανοῦν τόν ἄνθρωπο, ὥστε νά κάνει κακή χρήση τῆς λύπης του. Θυμηθεῖτε αὑτό πού ἔλεγε προηγουμένως ὁ Γέροντας ὅτι καταφέρνει ὁ διάβολος καί ὁ κακός ἑαυτός μας πού συνεργάζεται μαζί του, νά πάρει τή δύναμη τῆς ψυχῆς, μέ τήν ὁποῖα κάνουμε τό καλό, προσευχόμαστε, ἀγαπᾶμε, μετανοοῦμε, λυπούμαστε γιά τίς ἁμαρτίες μας -αὐτό εἶναι καλό πράγμα νά λυπᾶσαι γιά τίς ἁμαρτίες σου – στήν παίρνει αὐτή τήν καλή λύπη καί τήν κάνει κακή λύπη, τήν κάνει κατάθλιψη.

- Γιατί; Βρίσκει μέσα σου ἐγωισμό, βρίσκει μέσα σου ἰδεούλα ὅτι εἶσαι κάτι. Ἡ πρώτη αἰτία λοιπόν εἶναι οἱ δαίμονες καί

β) εἶναι τά πάθη, τά ὁποῖα ἐπίσης δημιουργοῦνται καί ἐρεθίζουνται ἀπό τούς δαίμονες, οἱ ὁποῖοι συνεργάζονται μέ τήν ἀνθρώπινη, μέ τή δική μας θέληση.

Αὐτή ἡ «ἄλλη γλώσσα» καί ὁρολογία τῶν «λεγόμενων» ψυχιάτρων, ὑπάρχει διότι ἀκριβῶς ἀρνοῦνται τήν ὕπαρξη τοῦ διαβόλου καί τῶν ἐνεργειῶν του. Ἡ πραγματικότητα εἶναι ὅτι κατορθώνει ὁ διάβολος νά παραπλανήσει τόν ἄνθρωπο νά διαβάλει, ἐξ’ οὖ καί διάβολος, «τάς ὁδούς Κυρίου τάς εὐθείας» (Πραξ.13,10) καί νά τόν ὁδηγήσει νά κάνει κακή διαχείρηση τῆς ψυχικῆς του ἐνέργειας.

Εἶναι αὐτό πού ἔλεγε ὁ π. Πορφύριος πάλι, ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅτι ἔχει σημασία ποῦ θά ρίξεις τό νερό. Ἔχεις ἕναν κήπο μέ ἀγκάθια κι ἕναν κήπο μέ λουλούδια. Ἄν τό νερό τό ρίξεις στά λουλούδια, τά ἀγκάθια θά ξεραθοῦν καί θά ἐξαφανιστοῦν. Ἄν τό ρίξεις στά ἀγκάθια θά ζωογονηθοῦν τά ἀγκάθια καί τά λουλούδια θά μαραθοῦν. Κατά τόν ἴδιο τρόπο κι ὁ ἄνθρωπος ἀνάλογα ποῦ θά διοχετεύσει τήν ψυχική του δύναμη ἤ θά γίνει καλός καί ἐνάρετος, ἄν θρέψει δηλαδή τόν καλό ἑαυτό του, τίς ἀρετές, τόν κατά Χριστόν ἄνθρωπο ἤ ἀντίθετα ἄν θρέψει τά πάθη του, ἄν καλλιεργήσει τά πάθη του - ὅπως γίνεται κατ’ ἐξοχήν στίς μέρες μας ἀπ’ τούς περισσότερους ἄνθρώπους πού καλλιεργοῦν τά πάθη τους - τότε ὁπωσδήποτε θά μαραθοῦν τά λουλούδια, οἱ ἀρετές δηλαδή κι ὁ ἄνθρωπος θά παραδοθεῖ στόν πονηρό, ὁ ὁποῖος –προσέξτε- πάντα θέλει, ὅπως λέει ὁ π. Παΐσιος νά εἴμαστε λυπημένοι.

Ὁ διάβολος ποτέ δέ θέλει τόν ἄνθρωπο χαρούμενο. Τοῦ τάζει ὅτι θά εἶναι χαρούμενος ‘πήγαινε στά καρναβάλια, πήγαινε στίς διασκεδάσεις γιά νά χαρεῖς, πήγαινε ταξίδια κ.λ.π.’ καί τά κάνει ὁ καημένος ὁ ἄνθρωπος καί τί εἰσπράττει τελικά; Μία θλίψη καί μία κατάθλιψη. Καί λέει «τί ἤθελα πού πῆγα»; Καλύτερα νά μήν πήγαινα.

Εἴμαστε ὅμως τόσο εὔπιστοι δυστυχῶς καί ὁ διάβολος μέ «εὐλογοφανεῖς» προφάσεις καί συλλογισμούς μᾶς πείθει, διότι δέν ἔχουμε νήψη καί κοινωνία μέ τό Θεό καί πέφτουμε στήν παγίδα του. Γι’ αὐτό καί λέγεται διάβολος. Ὁ ἄνθρωπος πλέον ἐκούσια παραδίδει τήν ψυχική του δύναμη στόν ἐχθρό καί δέν ἔχει χαρά, τή χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ ἀληθινή χαρά μόνο ἀπό ’κεῖ ἔρχεται - ἐξ οὗ καί αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παύλος ὅτι «καρπός τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη..» (Γαλ 5,22). Μήν ψάχνουμε ἀλλοῦ τή χαρά. Δέν ὑπάρχει πουθενά ἀλλοῦ. Ὑπάρχει μόνο στό Ἅγιο Πνεῦμα, εἶναι στοιχεῖο τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τή δυνατότητα νά κάνει καλή χρήση τῆς λύπης, ἡ ὁποία εἶναι μία δύναμη πού δόθηκε στόν ἄνθρωπο μετά τήν πτώση, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, γιά νά ἐκφράσει τή μετάνοιά του. Ἔχουμε τή δύναμη νά λυπηθοῦμε. Ἀλλά τό θέμα εἶναι:

- Γιατί λυπούμαστε. Λυπούμαστε γιατί μᾶς πρόσβαλαν; Λυπούμαστε γιατί μᾶς ἔθιξαν; Λυπούμαστε γιατί μᾶς ἀδίκησαν;

Ὅλα αὐτά εἶναι ἄρρωστα. Ἤ λυπούμαστε γιατί ἐμεῖς σφάλαμε ἀπέναντι στό Δημιουργό μας, στόν καλό μας Πατέρα, στό Θεό καί μετανοοῦμε; Τότε ἡ λύπη εἶναι καλή. Ἀλλιῶς εἶναι λύπη πού ὑποκινεῖται ἀπό τούς δαίμονες καί τρέφει τελικά τά πάθη μας. Ὅπως αὐτή ἡ γυναίκα, πού παρέμεινε γιά ὦρες σ’ αὐτή τήν κατάσταση, μέσα στό κρεβάτι της κουκουλωμένη καί ὅπως ἔλεγε ἡ ἴδια «ζοῦσα τήν κατάθλιψη, βίωνα τήν κατάθλιψη».

«Ὅλοι οἱ ψυχικά ἀσθενεῖς, πρέπει νά ξέρουμε, ὅτι ἔχουν ὡς κέντρο τόν ἑαυτό τους». Ἕνας ἄλλος σύγχρονος στάρετς, ὁ στάρετς Σέργιος, ἔλεγε (αὐτός ὁ Γέροντας εἶναι πράγματι ἕνα διαμάντι καί μέ πολύ ψηλή πνευματικότητα καί ἔζησε ἀπό τό 1903 μέχρι τό 1987 στή Γαλλία. Εἶναι Ρῶσος, τῆς ρωσικής διασπορᾶς). Ἔλεγε λοιπόν αὐτός ὁ Γέροντας «στή βάση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν -ἑπομένως καί τῆς κατάθλιψης, πού εἶναι τό θέμα μας - βρίσκεται ἡ ὑπερηφάνεια καί θεμέλιο τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν εἶναι ἡ θεώρηση τοῦ ἑαυτοῦ μας ὡς κέντρο τῶν πραγμάτων. Ὅλοι οἱ ψυχικά ἀσθενεῖς ἔχουν ὡς κέντρο τόν ἑαυτό τους». Αὐτή εἶναι ἡ αἰτία.

Καί βλέπετε, αὐτό κατ’ ἐξοχήν τό τρέφουμε στά παιδιά ἀπό τήν πολύ μικρή ἡλικία καί τό παιδί πιστεύει ὅτι εἶναι τό κέντρο τοῦ κόσμου. Τοῦ τρέφουμε ἕναν πολύ μεγάλο ἐγωισμό. Ἔλεγε μάλιστα αὐτός ὁ Γέροντας ὅτι «κάθε ψυχική ἀσθένεια ἔχει στή βάση της πνευματικά προβλήματα». Ὄχι βιολογικά, ἰατρικά κ.λ.π…ἀλλά πνευματικά. «Ἡ πνευματικότητα καλύπτει καί περιλαμβάνει τά πάντα. Ἑπομένως μιά πνευματική πράξη μπορεῖ νά θεραπεύσει».

Αὐτό δίνει ἀπάντηση σέ κάποιους πού λένε «ἄλλο τά ψυχολογικά καί ἄλλο τά πνευματικά». Θά πᾶς γιά τά ψυχολογικά στόν ψυχολόγο, στόν ψυχίατρο καί γιά τά πνευματικά θά πᾶς στόν πνευματικό. Ἄν εἶναι δυνατόν; Νά τό λένε καί ἱερεῖς, πού εἶναι συγχρόνως ψυχολόγοι, ψυχίατροι κ.λ.π. Ἀπαράδεκτο!

- Δηλαδή ὁ Χριστός δέν ἔχει τή δύναμη νά θεραπεύσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου; Θά πρέπει νά πᾶς στόν ψυχολόγο;

Ὅλα εἶναι πνευματικά προβλήματα καί χρήζουν τή Θεία Χάρη γιά νά θεραπευθοῦν.

«Ὁ ψυχίατρος πού δέν εἶναι πνευματικός ἄνθρωπος», λέει ὁ Γέροντας Σέργιος, «μπορεῖ ν’ ἀνακουφίσει κάπως τόν ἀσθενή, νά τόν βοηθήσει νά βρεῖ λίγο τόν ἑαυτό του, νά βελτιώσει τή σχέση του μέ τούς ἄλλους», νά διορθώσει τή συμπεριφορά του κατά κάποιο τρόπο, νά μήν εἶναι ἀντικοινωνικός, νά μην εἶναι αὐτοκαταστροφικός, «ἀλλά κατά βάθος τόν ἀφήνει ἄδειο γιατί δέν τοῦ λέει πῶς νά βρεῖ ἕνα νόημα στήν ὕπαρξή του».

Σήμερα, ξέρετε, τό μεγαλύτερο πρόβλημα τῶν ἀνθρώπων, ἰδίως στίς Δυτικές κοινωνίες, εἶναι ἡ ἀπουσία νοήματος. Δέ βρίσκουν νόημα στή ζωή τους! Γιατί ζοῦνε!

Ἡ θεραπεία ἐπίσης ἀπό ψυχιάτρους δέ γίνεται στό βάθος, ἀλλά στήν ἐπιφάνεια τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Εἶναι μιά θεραπεία κυρίως στή συμπεριφορά καί ὄχι, στο εἶναι, στήν οὐσία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Γιατί, ὅπως ἤδη εἴπαμε, ἀγνοοῦν τήν ἀνθρώπινη ψυχή. Μερικοί δέν παραδέχονται κάν ὅτι ὑπάρχει. Ἐνῶ ἡ Ὀρθοδοξία ξέρει πολύ καλά τί εἶναι ἡ ψυχή. Ὄχι μόνο ξέρουμε ἐγκεφαλικά ἀπό τούς Ἅγιους Πατέρες, ἀλλά τή βλέπουμε κιόλας. Οἱ ἅγιοι τή βλέπανε τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί τή δική τους καί τῶν ἄλλων. Νά διαβάσετε τόν Ἅγιο Πορφύριο πού ἔλεγε ὅτι ὅταν κάποιος ἐξομολογεῖται, θεραπεύεται ἀπό ‘θεραπευτικές ἀκτίνες’ πού φεῦγουν ἀπό τόν πνευματικό καί πᾶνε στήν ψυχή τοῦ ἐξομολογουμένου καί κλείνουν τά τραύματα πού ἔχει, ἀκόμα καί ἀπό τήν ἐμβρυϊκή του ζωή. Τίς πληγές πού ἔχει ἡ ψυχή, τίς ἔβλεπε ὁ Ἅγιος Πορφύριος καί ἔβλεπε καί τή θεραπευτική ἐπίδραση τῆς ἐξομολόγησης.

Ἔλεγε ἀκόμη τό ἐξῆς σημαντικό, ὅτι «ὅλοι οἱ πνευματικοί ἔχουν αὐτή τή Χάρη». Μήν ψάχνεις γιά Ἁγίους καί μεγάλους διορατικούς καί προορατικούς. «Ὁ κάθε πνευματικός ἔχει αὐτή τή Χάρη», λέει, «νά ἐκπέμπει ‘θεραπευτικές ἀκτίνες’ καί νά σοῦ θεραπεύει τήν ψυχή». Γιατί ἡ ἐξομολόγηση δέν εἶναι μόνο ἄφεση ἁμαρτιῶν εἶναι καί θεραπεία τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτό μάλιστα συνιστοῦσε «ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν νά κάνουμε καί μιά καλή, γενική ἐξομολόγηση».

Οἱ ψυχίατροι καί οἱ ψυχολόγοι ἀγνοοῦν καί ἐν πολλοῖς ἀρνοῦνται τήν ὕπαρξη τῆς ψυχῆς. «Ἀντίθετα μὲ ὅ,τι ἰσχυρίζεται ὁ Φρόυντ», λέει ὁ Στάρετς Σέργιος, «ἡ βάση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν δεν εἶναι ἡ σεξουαλικότητα, ἀλλὰ ἡ ὑπερηφάνεια». Βλέπετε, ἐκεῖ εἶναι τό πρόβλημα στήν ὑπερηφάνεια. Αὐτό πού λέει ὁ Φρόυντ εἶναι δαιμονική παγίδα πρώτου μεγέθους ἔ! Γιατί μετά θά σοῦ πεῖ ὁ Φρόυντ ἄφησε ἐλεύθερα τά ἔνστικτά σου γιά νά θεραπευθεῖς. Καί σέ κάνει ἀκόμα πιό πολύ ἄρρωστο καί ἐμπαθή. «Ἡ ὑπερηφάνεια», πάλι λέει ὁ Γέροντας Ἅγιος Παΐσιος, «γεννάει τόν ἐγωισμό», ἀπό τόν ὁποῖο ξεκινάει ἡ κατάθλιψη.

Πολλές φορές ἡ ὑπερβολική στενοχώρια γιά τά πάθη μας καί τίς πτώσεις ὑποκρύπτει μία αὐτονομημένη ἀπό τόν Θεό προσπάθεια ἠθικῆς βελτίωσής μας καί ἕναν μεγάλο ἐγωισμό. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ μόνος του νά θεραπευτεῖ καί νά νικήσει τά πάθη του καί δέν πηγαίνει στό Χριστό νά Τόν παρακαλέσει νά τόν καθαρίσει, ὁδηγεῖται πάλι σέ μιά μορφή κατάθλιψης.

Ὁ στάρετς Μακάριος, ὁ Ρῶσος αὐτός Γέροντας, ἔγραφε σὲ ἕνα προφανῶς καταθλιπτικὸ πρόσωπο: «Λὲς ὅτι ἡ ἀδυναμία σου νὰ ἀντισταθεῖς στὸν πειρασμό, ἡ βραδύτητά σου νὰ νικήσεις τὰ πάθη σου καὶ γενικά ἡ ἀδυναμία σου, σέ πιέζει πολύ, πράγμα πού ἁπλά ἀποδεικνύει ὅτι στηρίζεις τήν σωτηρία σου στίς δικές σου δυνάμεις». Δέν ἀφήνεσαι στήν ἀγκαλιά τοῦ Πατέρα σου, τοῦ Θεοῦ. «Πῶς ἀλλιῶς θὰ ἀποκτήσουμε τὴν ταπείνωση, παρὰ μόνο ἂν ἀντικρίζουμε συνεχῶς τόν ἑαυτό μας ὅπως πραγματικὰ εἶναι – ὁ χειρότερος τῶν ἁμαρτωλῶν». Ἐδῶ τώρα λέμε λίγο καί τή θεραπεία. Ἡ θεραπεία τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆς ὑπερηφάνειας εἶναι ἡ γνήσια καί ἀληθινή ταπείνωση.

Ἀκόμα μία ἄλλη αἰτία πού δημιουργεῖ μία μορφή κατάθλιψης, ἀθυμίας καί μελαγχολίας εἶναι ὁ ὑπερβολικός σωματικός κόπος, ὁ ὁποῖος καί αὐτός βέβαια στή ρίζα του μπορεῖ νά ἔχει -ἴσως τίς περισσότερες φορές- τήν κενοδοξία, τήν αὐτοπεποίθηση, τήν ὑπερηφάνεια, τήν τάση προβολής μέσω τῶν ἔργων μας.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος προσωποποιώντας τήν ἀκηδία τήν βάζει νά ὁμολογεῖ: «Οἱ ἰδικές μου μητέρες εἶναι πολλὲς καὶ διάφορες: Ἄλλοτε ἡ ψυχικὴ ἀναισθησία, ἄλλοτε ἡ λησμοσύνη τῶν ἄνω, καὶ μερικὲς φορὲς ἡ ὑπερβολικὴ κόπωσις (εἴτε ψυχικὴ εἴτε σωματική)».

Μέ ἕνα λόγο ἡ κύρια αἰτία πού δημιουργεῖ τήν κατάθλιψη εἶναι τά πάθη καί κυρίως ὁ ἐγωισμός καί ἡ ὑπερηφάνεια.

- Πῶς τώρα θά ἀντιμετωπιστεῖ αὐτή ἡ κατάσταση;

Κατ’ ἀρχήν πρέπει νά ποῦμε ὅτι ἡ σύγχρονη ψυχιατρική ὁμολογεῖ τήν ἀδυναμία της. Ἔχουμε τή θέση ἕνος καθηγητή τοῦ κ. Στεφανή. Λέγει τά ἑξῆς: «ἡ αἰτία δέν εἶναι βιολογική. «Πολλῶν ψυχικῶν παθήσεων ἀγνοοῦμε τήν αἰτιολογία. Καί γιά ὅσες βάσιμα πιθανολογοῦμε τήν ὕπαρξη βιολογικῶν παραγόντων, κατά κανόνα δέν πρόκειται γιά ἕναν εἰδικό ἀλλά γιά πλέγμα ἀλληλοεξαρτημένων παραγόντων, μέ κυριότερους : τήν γενετική προικοδότηση, τήν προσωπικότητα, τίς εἰδικές ἐμπειρίες τῆς ζωῆς, τό κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον τοῦ ἀτόμου». Και ὁ ἴδιος καθηγητής πάλι λέει, ὅτι «οἱ ἀρχικές ὑπέρμετρες προσδοκίες ὅτι τά ψυχοφάρμακα θά θεράπευαν τήν ψυχική διαταραχή, ὅπως τά ἀντιβιοτικά τίς λοιμώξεις, διαψεύσθησαν».

Εἶδαν στήν πράξη ὅτι δέν μποροῦν τά ψυχοφάρμακα, τά ‘λεγόμενα’ ψυχοφάρμακα νά φέρουν κάποιο ἀποτέλεσμα, διότι οὐσιαστικά εἶναι φάρμακα τοῦ νευρικοῦ συστήματος καί ὄχι τῆς ψυχῆς. Ἄν εἶναι δυνατόν ἡ ψυχή πού εἶναι πνεῦμα, πνευματική ὀντότητα νά θεραπευτεῖ μέ χάπια! Διαψεύστηκαν λοιπόν οἱ ψυχίατροι «γιατί ἡ μεγάλη μάζα τῶν ἀσθενῶν δέν ἔφεραν ποτέ τήν ἴαση. Ἀλλά μόνο μία κατά τό μάλλον ἧττον σημαντική βελτίωση ἤ ἀναστολή τῶν συμπτωμάτων καί ὄχι τῆς αἰτίας». Γιατί ἡ αἰτία δέν εἶναι στό νευρικό σύστημα εἴπαμε, εἶναι στήν ψυχή καί εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια.

Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Γέροντα Πορφύριο, «ὁ διάβολος κατορθώνει ν’ ἀρπάξει αὐτή τή θεόσταλτη δύναμη τῆς ψυχῆς πού λέγεται πόνος, λύπη καί νά τή μεταβάλλει σέ θλίψη καί κατάθλιψη». Γι’ αὐτό καί δίδασκε τήν «καταπολέμηση τοῦ διαβόλου μέσω τῆς καταπολέμησης τοῦ ἐγωισμοῦ. Ὅτι κι ἄν κάνεις, ἄν δέν κατορθώσεις νά ἀποκτήσεις ταπείνωση, τίποτα δέν κάνεις».

Τό πρώτο φάρμακο δηλαδή εἶναι ἡ ταπείνωση.

- Ἔχετε κάποιον καταθλιπτικό στήν οἰκογένεια; Ἡ μεγαλύτερη βοήθεια εἶναι νά τοῦ πεῖτε νά ἐργαστεῖ σ’ αὐτό τό θέμα: Νά ταπεινωθεῖ.

Οἱ ψυχίατροι παραδέχονται ὅτι ὑπάρχουν κάποιες αὐτόματες σκέψεις πού κυριεύουν αὐτούς τούς ἄνθρώπους. Μιά πολύ συνήθης σκέψη εἶναι ‘δέν μ’ ἀγαπάει κανένας’. Ἄλλη σκέψη ‘δέν ἔχω κάνει τίποτα στή ζωή μου’. Αὐτές οἱ σκέψεις αἰχμαλωτίζουν τόν ἄνθρωπο καί τόν βουλιάζουν. Τόν ρίχνουν μέσα σ’ αὐτή τήν «καταθλιπτική» κατάσταση.

- Ἀλλά αὐτές οἱ σκέψεις ἀπό πού πηγάζουν;

Ἀκριβῶς ἀπό τή μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό μας. Ἀπό τόν ἐγωισμό.

- Γιατί ὁ Χριστός τί μᾶς εἶπε;

Δέν μᾶς εἶπε κάντε ὅτι μπορεῖτε γιά νά σᾶς ἀγαπήσουν οἱ ἄλλοι καί θά γίνετε εὐτυχισμένοι. Ἀντίθετα μᾶς εἶπε, ἐσεῖς ν’ ἀγαπήσετε τούς ἄλλους καί θά γίνετε εὐτυχισμένοι, ἀφοῦ πρῶτα ἀγαπήσετε ἐμένα. Ἡ πρώτη ἐντολή εἶναι ν’ ἀγαπήσουμε τό Θεό καί ἡ δεύτερη ὅμοια ν’ ἀγαπήσουμε τόν πλησίον ὅπως τόν ἑαυτό μας. Ἐμεῖς νομίζουμε, τῇ ὑποβολῇ τοῦ πονηροῦ, ὅτι θά γίνουμε εὐτυχισμένοι ὅταν μᾶς ἀγαπᾶνε οἱ ἄλλοι. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Γέροντας Πορφύριος «μή ζητᾶτε νά σᾶς ἀγαπᾶνε οἱ ἄλλοι».

Πολύ βασική ἀρχή αὐτή. Νά πάψουμε νά θέλουμε νά μᾶς ἀγαπᾶνε οἱ ἄλλοι. Νά πάψουμε νά θέλουμε τήν ἀναγνώριση τῶν ἄλλων. «Ἄν λοιπόν», λέει ὁ Γέροντας, ὁ Ἅγιος Πορφύριος «δέν κατορθώσεις νά ἀποκτήσεις ταπείνωση, τίποτα δέν κάνεις. Μόνο μέ τά ναρκωτικά (ἐννοεῖ τά ψυχοφάρμακα, τά ὁποῖα οὐσιαστικά εἶναι ναρκωτικά), μόνο μέ τά ναρκωτικά θά προσπαθεῖς νά κοιμηθεῖς καί νά ἠρεμήσεις. Τίποτα δέ γίνεται. Μή βάζετε στό μυαλό σας ὅτι θά κάνετε κάτι μέ καλούς γιατρούς ἤ μέ καλά φάρμακα».

Βλέπετε, εἶναι ἀπόλυτος ὁ Γέροντας. «Μπορεῖ πρός στιγμή νά σοῦ δώσει ἕνα φάρμακο, κάτι νά γίνει, ἀλλά θά σέ βουτήξει πάλι ὁ πειρασμός. Τό μυστικό εἶναι ἡ ταπείνωση». Και μάλιστα, ἔλεγε ὁ Γέροντας, ὅτι «ἡ ταπείνωση κατ’ ἀκρίβειαν εἶναι ἡ προετοιμασία γιά τή θεραπεία». Ἡ ἀπόφαση νά ταπεινωθοῦμε εἶναι κάτι δικό μας. Ἡ θεραπεία δέ μπορεῖ να ’ρθεῖ ἀπό μᾶς. Ἡ θεραπεία θά ’ρθεῖ ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ.

- Ἀλλά πότε ἔρχεται ἡ Χάρη; Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ταπεινωθεῖ. Γιατί μᾶς τό λέει σαφῶς ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμα, ὁ Κύριος: «ὁ Θεός στούς ταπεινούς δίνει Χάρη». Ἑπομένως, ἔλεγε ὁ Γέροντας, «ἡ προετοιμασία εἶναι ἡ ταπείνωση» ἡ προετοιμασία γιά τή θεραπεία. Ταπεινώσου, ὁπότε ἀποκτᾶς τίς προϋποθέσεις, γιά νά θεραπευτεῖς. Ἄν δέν ταπεινωθεῖς, δέν ἔχεις τίς προϋποθέσεις. Εἶναι σά νά λέγαμε ‘θέλω νά γίνω καλά, ἀλλά χωρίς νά πάω στό γιατρό, χωρίς νά πάρω τά φάρμακα, χωρίς νά πάω στό νοσοκομεῖο’. Ἔ, δέ γίνεται! Θά πρέπει νά ἔχεις καί τίς προϋποθέσεις γιά νά θεραπευτεῖς. Νά κάνεις ὑπακοή στό γιατρό, νά πάρεις τά φάρμακα…

Τό φάρμακο σέ ὅλα τά ‘ψυχολογικά’ εἶναι ἕνα.

Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.

Μᾶς ἔχει παραδοθεῖ ὅμως ἡ ἑξῆς θεμελιώδης ἀρχή: Ἡ Χάρις δέν ἔρχεται στόν ἄνθρωπο, ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ταπεινός. Γι’ αὐτό ὁ Γέροντας ἔλεγε πολύ ἁπλά ‘ταπεινωθεῖτε’ καί ἔτσι ἔχετε τίς προϋποθέσεις γιά νά διώξετε τήν κατάθλιψη. «Μέ τήν ταπείνωση ἀποσπᾶτε τή Χάρη τοῦ Θεοῦ», ἔλεγε «δίνεστε τότε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, στή λατρεία Του, στήν προσευχή». Κοιτάξτε τί ὄμορφα τά λέει ὁ Γέροντας. «Ὅταν πάρεις τή Χάρη, τότε μπορεῖς νά κάνεις καί τίς ἄλλες ἀρετές. Τότε μπορεῖς πραγματικά ν’ ἀγαπήσεις τό Θεό, τότε μπορεῖς πραγματικά νά λατρέψεις τό Θεό σωστά, τότε πραγματικά μπορεῖς νά προσευχηθεῖς σωστά». Ἔ; Διαφορετικά ἀκόμα κι ἄν πετύχεις κάποια ἀπ’ αὐτά θά εἶναι ἀνθρώπινα, χωρίς τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, δηλαδή δέν θά εἶναι τέλεια, ἀλλά ἀτελῆ. Τό ζητούμενο εἶναι ἡ Χάρις, ἀλλά ἡ Χάρις ἔρχεται στόν ταπεινό. «Κι ὅλα νά τά κάνετε αὐτά», λέει, «τίποτα δέν ἔχετε καταφέρει ἄν δέν ἔχετε ἀποκτήσει ταπείνωση. Τό δόσιμο στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ διά τῆς λατρείας καί τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ πλήρης θεραπεία τῆς κατάθλιψης».

Ἄς ἀναφέρουμε τώρα ἐπιγραμματικά τά θεραπευτικά μέσα καί φάρμακα τῆς κατάθλιψης, ὅπως τά παραδίδουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες.

Τό πρώτο καί βασικό εἶναι ἡ ζωή ἐντός τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση.

Εἶναι ἀπαραίτητο νά τό καταλάβουμε, νά τό συνειδητοποιήσουμε ὅτι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς μας. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά ἕνα μεγάλο νοσοκομεῖο, ὅπου θεραπεύεται ἡ ἀνθρώπινη προσωπικότητα.

- Πῶς θεραπεύεται;

Μέ μία μέθοδο καί μοναδική, ἡ ὁποία ἔχει τρεῖς φάσεις, τρία στάδια: τήν κάθαρση, τό φωτισμό καί τή θέωση. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος τά καταλάβει αὐτά, ὄχι μόνο διαννοητικά, ἀλλά τά ζήσει κιόλας, τότε θεραπεύεται κι ἀπ’ ὅλα τά ‘ψυχολογικά’ καί ἀπό τήν κατάθλιψη.

Ἡ κάθαρση εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ ὁποία γίνεται μέ τήν κίνηση τοῦ ἀνθρώπου πρός τό Θεό καί μετά μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καθαρίζεται ὁ ἄνθρωπος.

Ὁ φωτισμός γίνεται μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος τελειώσει μέ τήν κάθαρση καί πιστοποιεῖται μέ τήν ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή, ἡ ὁποία λειτουργεῖ μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου.

Ἡ θέωση, τέλος, δίδεται σ’ αὐτούς πού θέλει ὁ Θεός, σ’ αὐτούς πού εἶναι στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ.

Πολύ βασικό καί συγκεκριμένο φάρμακο, ὅπως το εἴπαμε προηγουμένως καί τό μόνο φάρμακο, εἶναι ἡ Θεία Χάρη, ἡ ὁποία ὅμως δέ δίνεται, παρά μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία. Γιά τό λόγο αὐτό πρωτίστως εἶναι ἀναγκαίο νά ζοῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία. Δέ μπορεῖς νά πάρεις τή Χάρη ἐκτός Ἐκκλησίας. Ἐκτός Ἐκκλησίας σαφῶς τό λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, δέν ὑπάρχει σωτηρία. Δέν ὑπάρχει θεραπεία. Γι’ αὐτό οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι στόν κόσμο, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός Γέροντας Σωφρόνιος βρίσκονται σέ κατάσταση ἀκηδίας.

- Τί εἴπαμε εἶναι ἡ ἀκηδία;

Μία μορφή κατάθλιψης. Τό βλέπουμε..

- Βλέπετε ἀνθρώπους χαμογελαστούς; Σπάνιο πράγμα.

- Ἀληθινά χαρούμενους; Πολύ σπάνιο πράγμα.

- Μόνιμα χαρούμενους; Σπανιότατο..

Μόνο τούς ἁγίους ἔχουμε μόνιμα χαρούμενους. Ἐνῶ τό Ἅγιο Πνεῦμα αὐτό θέλει νά εἴμαστε μόνιμα καί παντοτινά χαρούμενοι. Χρειάζεται ὅμως ἐκτός ἀπ’ τή Θεία Χάρη, ἡ ὁποία εἶναι δεδομένη στήν Ἐκκλησία καί δίδεται διά τῶν μυστηρίων καί κατ’ ἐξοχήν διά τῆς Θείας Κοινωνίας καί ἡ ἀνθρώπινη συνέργεια. Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἀναφερόμαστε σέ ἀνθρώπους πού ἔχουν βαπτιστεί καί ἐξομολογηθεῖ. Μπορεῖ κάποιος νά ἐξομολογεῖται πολλές φορές, ἀλλά νά μή μετανοεῖ, ὁπότε πάλι ἐμποδίζει τή Θεία Χάρη νά τόν βοηθήσει.

Αὐτά εἶναι τά βασικά θεραπευτικά μέσα.

Ἐν ὀλίγοις, νά ζεῖ ὁ ἄνθρωπος μέσα στήν ἐκκλησία, νά μετέχει στά Ἅγια Μυστήρια καί νά ἀσκεῖται. Χωρίς ἄσκηση δέν ἔχει τίς προϋποθέσεις κανείς νά πάρει τή Χάρη. Ἡ ἄσκηση βοηθάει στήν ταπείνωση τοῦ ἀνθρώπου.

- Ἐπίσης ποιά εἶναι ἡ ἀνάγκη τῆς νηστείας;

Μέσω τῆς νηστείας ταπεινώνουμε τό σῶμα. Ταπεινώνουμε καί τήν ψυχή διά τῆς νηστείας γιατί κάνουμε ὑπακοή, κόβουμε τό θέλημά μας κι ἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία μᾶς θεραπεύει. Δέν μᾶς θεραπεύει ἡ νηστεία αὐτή καθεαυτή. Ἀλλά χρειάζεται ἡ νηστεία καί ἡ ὅλη ἄσκηση γιά νά ταπεινωθοῦμε καί νά πάρουμε τή Θεία Χάρη.

Ἡ Θεία Χάρις, λοιπόν, ἡ ἀνθρώπινη συνέργεια, τό νά θέλει κι ὁ ἄνθρωπος νά συνεργαστεῖ μέ τό Θεό καί ἡ ζωή μέσ’ τήν Ἐκκλησία εἶναι τά γενικά θεραπευτικά μέσα.

Ὑπάρχουν τώρα κάποια εἰδικότερα θεραπευτικά μέσα, μέσα σ’ αυτό τό γενικό πλαίσιο.

Πρῶτον, ἡ ὀρθή πίστη. Δέ μπορεῖς νά ἔχεις λαθεμένη πίστη καί νά θέλεις νά θεραπευτεῖς, νά φύγεις ἀπό την κατάθλιψη καί νά ἔχεις χαρά.

Δεύτερον, ἡ ἐμπιστοσύνη στή Θεία ἀγάπη καί στή Θεία Πρόνοια. Δέ μπορεῖς ν’ ἀμφιβάλλεις γιά το Θεό καί τή φροντίδα τοῦ Θεοῦ καί νά λες ὅτι θά εἶμαι χαρούμενος. Δέ μπορεῖς νά ’σαι χαρούμενος, θά ζεῖς μέσα στο τό ἄγχος. Ἡ ἔλλειψη πίστης, ἡ ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης δηλαδή στή Θεία Χάρη καί στή Θεία Πρόνοια, ὀδηγεῖ στό ἄγχος καί στήν ταραχή.

Τρίτον, ἡ ἐφαρμογή τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν. Δέ μπορεῖς να θεραπευτεῖς, ἐάν δέν τηρήσεις τίς ἐντολές. Ἡ βασική ἐντολή εἶναι ν’ ἀγαπήσουμε τό Θεό. Ἀγάπη στό Θεό σημαίνει τήρηση τῶν ἐντολῶν.

Ἀκόμα, τό λέμε ἐπί μέρους κι αὐτό, ἡ ἀγάπη στό Θεό εἶναι πολύ σπουδαῖο θεραπευτικό φάρμακο. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος τό τόνιζε πάρα πολύ και τό ἔλεγε «Θεῖο ἔρωτα. Πρέπει ὁ ἄνθρωπος, λέει, ν’ ἀγαπήσει τό Θεό, ὅπως τό παιδάκι ἀγαπάει τή μητέρα του καί παίζει στήν ἀγκαλιά της. Και ὅτι πρόβλημα ἔχει, πάει στή μαμά του. Δέν προσπαθεῖ νά τό λύσει μόνο του».

Ἐπίσης πολύ σπουδαῖο φάρμακο εἶναι ἡ ἡσυχία, ἡ ὁποία, ὅπως λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, εἶναι ἀρχή καθάρσεως. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἡσυχάσει, δέ μπορεῖ νά βρεῖ τόν ἑαυτό του. Δέ μπορεῖ νά ἐξομολογηθεῖ, νά μετανοήσει σωστά. Θυμηθεῖτε τόν ἄσωτο.. Ὅταν ἡσύχασε λίγο, μειώθηκαν κάπως τά πάθη, λόγω ἐλλείψεως χρημάτων κλπ, τότε εἶδε τόν ἑαυτό του καί εἶπε θά γυρίσω στόν πατέρα μου. Βρήκε πρώτα τόν ἐαυτό του στήν ἡσυχία καί μετά γύρισε στόν πατέρα του.

Ἠ προσευχή, πολύ σπουδαῖο θεραπευτικό φάρμακο γιά τήν κατάθλιψη, ἡ ταπεινοφροσύνη, ἡ ταπείνωση τό εἴπαμε, τό ἀναλύσαμε. Ἡ ὑπακοή, ἡ ὁποία εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο διότι, ὄπως λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες:

- Τί κάνει ἡ ὑπακοή;

«Ἡ ὑπακοή ταπεινώνει τόν ἄνθρωπο». Τοῦ κόβει τό θέλημα κι ὁ ἄνθρωπος ἀποβάλλει τήν οἴηση.

- Τί εἶναι ἡ οἴηση;

Ἡ ἰδέα ὅτι εἴμαστε κάτι καί ὅτι μποροῦμε, ὅτι ξέρουμε, ὅτι γνωρίζουμε, ὅτι εἴμαστε σοφοί, ὅτι εἴμαστε ἔξυπνοι, ὅτι δέν ἔχουμε ἀνάγκη κανέναν. Αὐτή εἶναι ἡ οἴηση. Λοιπόν, ἄν δέ φύγει αὐτή ἡ οἴηση, πού εἶναι ἡ ρίζα τῆς ὑπερηφάνειας, δέ μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος ν’ ἀπαλλαχτεῖ ἀπό τήν κατάθλιψη. Κατά κύριο λόγο ἡ ὑπακοή βοηθάει στήν ἀποφυγή τῆς οἴησης. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρνεῖται τό θέλημά του, ἀρνεῖται τήν ἰδέα δηλαδή ὅτι μπορεῖ καί ξέρει καί θέλει σωστά καί κάνει ὑπακοή στό θέλημα τοῦ ἄλλου. Κόβει τό δικό του θέλημα. Τότε «χτυπάει» τήν οἴηση καί ἀνοίγει τήν πόρτα στή Θεία Χάρη. Γιατί ἡ Θεία Χάρις πάει νά μπεῖ στήν ψυχή μας καί βρίσκει ἐκεῖ κλειστή τήν πόρτα λόγω τῆς οἰήσεως. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἰδέα γιά τόν ἑαυτό του, δέν ἐπιτρέπει στή Θεία Χάρη νά μπεῖ μέσα του.

Ἡ ἀποβολή τῆς ἀθυμίας καί ἡ πνευματική χαρά, ἡ ἐργασία, ἐπίσης ἕνα σπουδαῖο βοηθητικό μέσο. Τή συνιστοῦσε ὁ Γέροντας, τουλάχιστον στήν ἀρχή γιά νά ξεφύγει λίγο ὁ καταθλιπτικός. Συνιστοῦσε νά ἐργάζεται κανείς γιά νά μπορέσει νά ξεφύγει ἀπ’ αὐτή τήν αἰχμαλωσία τῶν λογισμῶν. Δέν πρέπει βέβαια νά μείνει σ’ αὐτό. Εἶναι σκόπιμο νά προχωρήσει σταδιακά στήν ἀγάπη, στό Θεῖο ἔρωτα, στήν πνευματική καί μυστηριακή ζωή.

Ἡ πνευματική μελέτη εἶναι ἐπίσης πολύ σημαντικό. Ἀκόμα, ἔλεγε ὁ Γέροντας, ἡ ἐνασχόληση μέτόν κῆπο, μέ τά λουλούδια, μέ τήν τέχνη κι αὐτό βοηθάει λίγο στήν ἀρχή νά ξεκινήσει ὁ ἄνθρωπος νά βγεῖ ἀπ’ τήν κατάθλιψη καί πολύ σπουδαῖο εἶναι ἡ βυζαντινή μουσική.

«Ἡ βυζαντινή μουσική», ἔλεγε ὁ Γέροντας, ὃ Ἅγιος Πορφύριος, «εἶναι κάτι πού πρέπει νά μάθουμε ὅλοι». Γιατί πράγματι θεραπεύει τήν κατάθλιψη.

«Ὁ περίπατος ἐπίσης, οἰ ὡραῖες ἀναμνήσεις, ἡ ἀποβολή τῶν λογισμῶν ἐξ ἀρχῆς». Αὐτό πού εἴπαμε, νά γυρίζουμε τήν πλάτη στόν πονηρό γιά νά μήν πιάνουμε συζήτηση μέ τούς λογισμούς.

«Ἡ ἀποβολή τῆς ζήλειας καί τοῦ φθόνου», κακίες οἱ ὁποῖες ἑδράζονται στήν ὑπερηφάνεια.

«Ἡ καταπολέμηση τῆς ἐπιθυμίας νά μᾶς ἀγαποῦν», τό ἀναλύσαμε αὐτό.

«Ἡ ὑπομονή, ἡ ἀναθέρμανση τοῦ πνευματικοῦ ζήλου – καλή ὥρα τώρα Μεγάλη Σαρακοστή εἶναι μιά πολύ καλή εὐκαιρία νά ξαναθερμάνουμε τόν πνευματικό μας ζῆλο.

«Τό κλείσιμο τῆς τηλεόρασης, βιντεοπαιχνιδιῶν» καί χίλια δυό τέτοια πού ἔχουν βγεῖ. Τά ὁποῖα οἱ ἴδιοι τώρα, οἱ κοσμικοί ἐπιστήμονες παραδέχονται ὅτι προκαλοῦν κατάθλιψη. Συνεχῶς δημοσιεύουν μελέτες, πού ἀποδεικνύουν ὅτι ὅλα αὐτά, ἡ τηλεόραση, τά βιντεοπαιχνίδια, τό ἴντερνετ κ.λ.π. δημιουργοῦν στόν ἄνθρωπο κατάθλιψη, ακόμα καί στά παιδιά.

«Ἡ μετάνοια καί ἡ ἱερά ἐξομολόγηση», τό κατ’ ἐξοχήν φάρμακο. Σταχυολογήσαμε ὁρισμένα πράγματα γιά τήν ἱερά ἐξομολόγηση, τήν ὁποία ὁ Ἅγιος Πορφύριος, τήν ὀνόμαζε «Θεία ψυχανάλυση». Μάλιστα τή γενική ἐξομολόγηση.

Αὐτά εἶναι τά θεραπευτικά μέσα σέ γενικές γραμμές.

Ἄς κλείσουμε λόγω ἐλλείψεως χρόνου, μέ κάποια λόγια πού ἔλεγε ὁ Γέροντας. «Ὁ πόνος εἶναι μιά ψυχική δύναμη πού ὁ Θεός τήν ἔβαλε μέσα μας μέ προορισμό νά κάνει τό καλό, τήν ἀγάπη, τή χαρά, τήν προσευχή. Ἀντ’ αὐτοῦ ὁ διάβολος καταφέρνει καί παίρνει τήν ψυχική αὐτή δύναμη ἀπό τή μπαταρία τῆς ψυχῆς μας καί τή μεταχειρίζεται γιά κακό. Τήν κάνει κατάθλιψη καί φέρνει τήν ψυχή στή νωθρότητα καί στην ἀκηδία. Βασανίζει τόν ἄνθρωπο, τόν κάνει αἰχμάλωτο, τόν ἀρρωσταίνει ψυχικά. Ὑπάρχει ἕνα μυστικό, νά μεταβάλετε τή σατανική ἐνέργεια σέ καλή. Εἶναι δύσκολο καί χρειάζεται και κάποια προετοιμασία. Προετοιμασία εἶναι ἡ ταπείνωση. Μέ τήν ταπείνωση ἀποσπᾶτε τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Δίνεστε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τή λατρεία Του, στήν προσευχή. Άλλά καί ὅλα ἄν τά κάνετε, τίποτα δέν ἔχετε καταφέρει ἄν δέν ἔχετε ἀποκτήσει ταπείνωση. Ὅλα τά κακά αἰσθήματα: ἡ ἀνασφάλεια, ἡ ἀπελπισία, ἡ ἀπογοήτευση πού πᾶνε νά κυριεύσουν τήν ψυχή φεύγουν μέ τήν ταπείνωση». Δοκιμάστε το στήν πράξη νά δεῖτε! Ἐκεῖ πού πάει νά σᾶς πιάσει ἡ λύπη, ἡ κατάθλιψη, ἡ ἀθυμία, ἡ μελαγχολία… ταπεινωθεῖτε!

- Πῶς νά ταπεινωθῶ;

Νά πεῖς:

- Χριστέ μου ἐλέησέ με τόν χειρότερο ἀπ’ ὅλους τούς ἄνθρώπους. Τόν χειρότερο ἀπ’ ὅλους. Δίδασκαν μάλιστα οἱ Ἅγιοι νά πεῖς ὅτι εἶσαι ὄχι μόνο χειρότερος ἀπ’ τους ἄνθρώπους, ἀλλά κι ἀπ’ τούς δαίμονες. Θά πεῖτε:

- Κι ἀπ΄ τούς δαίμονες εἴμαστε χειρότεροι;

- Ναί, εἴμαστε. Ξέρετε γιατί εἴμαστε; Γιατί τούς κάνουμε ὑπακοή. Μᾶς λένε κάνε αὐτό καί τό κάνουμε. Ἄρα τί εἴμαστε; Κατώτεροι δέν εἴμαστε; Καἰ εἴμαστε ἔλεγαν οἱ Ἅγιοι καί αἰσχρότεροι ἀπ’ ὅλα τά κτίσματα. Ἀπ’ ὅλα τά δημιουργήματα εἴμαστε πιό αἰσχροί.

- Γιατί; Γιατί ὅλα τά κτίσματα, ὅλα τά δημιουργήματα εἶναι ὅπως τά ’κανε ὁ Θεός. Δέν ἄλλαξαν. Δέν ἀλλοιώθηκαν. Ἐμεῖς ἀλλοιωθήκαμε. Ἀπό τό ‘κατά φύσιν’ πήγαμε στό ‘παρά φύσιν’, στήν ἁμαρτία δηλαδή. Ἄρα εἴμαστε πιό αἰσχροί κι ἀπ’ ὅλα τά κτίσματα.

Μέ τέτοιες σκέψεις λοιπόν, ὅταν ταπεινωθεῖς καί βάλεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπ’ ὅλους, ἀμέσως θά νιώσεις ἀνακούφιση. Ἀμέσως θά δεῖς ἀλλιῶς ὅλα τά πράγματα. Ἀντί νά κατηγορεῖς τούς ἄλλους ὅτι δέ σ’ ἀγαπᾶνε, δέ σέ προσέχουνε, δέν ἀναγνωρίζουνε τόση προσφορά πού ἔχεις κάνει καί τί δέν ἔχεις κάνει, τί σοῦ ἀνταποδίδουν κ.λ.π… θά κατηγορεῖς τόν ἑαυτό σου. Τό ὁποῖο, ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι εἶναι τό ἐλαφρό φορτίο. Τό βαρύ φορτίο εἶναι νά κατηγορεῖς τούς ἄλλους. Τό ἐλαφρό φορτίο εἶναι νά κατηγορεῖς τόν ἑαυτό σου. Τότε θά βρεῖς ἀνάπαυση. Γιατί τότε ἔρχεται ἡ Χάρις. Ἡ Χάρις εἶναι πού ἀναπαύει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ὄχι ἡ αὐτοδικαίωση, ἡ δικαιολογία ἤ ἡ δικαίωση ἐκ μέρους τῶν ἄλλων. Νά σοῦ ποῦνε:

- Μπράβο, οἱ ἄλλοι, ἔχεις δίκαιο.

Καί τί ἔγινε; Πίσω ἀπ’ τήν πλάτη σου θά σέ κακολογήσουνε πάλι καί ὅταν τό μάθεις θά στενοχωρεθεῖς.

Ὑπάρχει λοιπόν αὐτό τό μυστικό: Νά ταπεινωθεῖς.

Αὐτός πού δέν ἔχει ταπείνωση, ὁ ἐγωϊστής, δέν θέλει νά τοῦ κόψεις τό θέλημα, νά τόν θίξεις, νά τοῦ κάνεις ὑποδείξεις. Ἀπό ’κεῖ φαίνεται ὁ ἐγωϊστής. Δέν θέλει νά κόψει τό θέλημά του. Δέν θέλει ὑποδείξεις. Πολύ περισσότερο δέ θέλει παρατηρήσεις, νά τοῦ πεῖς ὅτι ‘ἔκανες κάτι λάθος’. Στενοχωριέται, νευριάζει, ἀντιδρᾶ, τόν κυριεύει ἡ κατάθλιψη.

Ἡ κατάσταση αὐτή θεραπεύεται μέ τή Χάρη. Πρέπει ἡ ψυχή νά στραφεῖ στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεραπεία θά γίνει μέ τό ν’ ἀγαπήσει τό Θεό μέ λαχτάρα. Εἶναι πολύ σπουδαία αὐτή ἡ λέξη: Λαχτάρα. Ἡ προσευχή, ἡ νοερά προσευχή καί ἡ μονολόγιστή εὐχή, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «νά γίνεται μέ λαχτάρα». Δέν ἔχει σημασία τόσο, ἡ ποσότητα -ἔχει κι αὐτό σημασία βέβαια- ἀλλά κυρίως ἔχει ἡ ἔνταση. Ἡ ἔνταση, μέ τήν ὁποία κάνουμε τήν προσευχή καί ἡ λαχτάρα πού ἔχουμε γιά τό Θεό.

«Πολλοί Ἅγιοι μετέτρεψαν τήν κατάθλιψη σέ χαρά μέ τήν ἀγάπη πρός τόν Χριστό. Ὅταν ἐνωθεῖς μέ τό Θεό καί δοθεῖς σ’ Ἐκεῖνον, πᾶνε ὅλα τ’ ἄλλα». Ἐννοεῖ τά πειρασμικά, τά ψυχολογικά. «Τά ξεχνᾶς καί σώζεσαι». Ἔλεγε ὁ Γέροντας πάλι «ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἀγαπήσει τό Θεό, γιά Τόν ὁποῖο εἶναι προορισμένος, εἶναι φτιαγμένος, τότε θα ’ναι μές τή μελαγχολία. Δέν ὑπάρχει ἄλλη περίπτωση». Δέν ὑπάρχει περίπτωση νά εἶσαι καλά ἄν δέν ἔχεις ἀγάπη στό Θεό, ἄν δέν ἀσχοληθεῖς μέ τό θέμα πού λέγεται πίστη, σωτηρία, Ἐκκλησία. «Ἡ μεγάλη τέχνη λοιπόν, τό μεγάλο μυστικό γιά ν’ ἀπαλλαγεῖς ἀπ’ τήν κατάθλιψη καί ὅλα τά ἀρνητικά εἶναι νά δοθεῖς στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Μέσα στήν Ἐκκλησία μας ὑπάρχει θεραπεία μέ τήν ἀγάπη πρός τό Θεό καί τήν προσευχή. Ἀλλά, πού θά γίνεται μέ λαχτάρα καί πόθο.

Αὐτό εἶναι τό μυστικό τῆς θεραπείας. Αὐτά δέχεται ἡ Ἐκκλησία μας».

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης