Ναυπάκτου Ιερόθεος: «Ο όσιος Παΐσιος, Προφήτης, Κριτής, Απόστολος, Θεοφόρος, Θεόπτης, εμπειρικός Θεολόγος»

Την Τρίτη 12 Ιουλίου 2016, ημέρα της μνήμης του οσίου Παϊσίου του Αγιορείτου, ο μητροπολίτης Ναυπάκτου και αγίου Βλασίου Ιερόθεος μίλησε για τον όσιο Παΐσιο κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας. Η θεία Λειτουργία τελέσθηκε σε Παρεκκλήσιο προς τιμήν του αγίου Παϊσίου του οποίου ο αγιασμός-θυρανοίξια είχε γίνει την παραμονή της εορτής..

Σήμερα αγαπητοί μου αδελφοί, εορτάζουμε τη μνήμη του οσίου πατρός ημών Παϊσίου του Αγιορείτου. Μια μεγάλη φυσιογνωμία. Όσοι τον γνωρίσαμε από κοντά και όσοι διαβάζουμε τα κείμενά του, βλέπουμε ότι ο όσιος Παΐσιος ήταν ένας ευλογημένος άνθρωπος του Θεού, ένας προφήτης.
Δηλαδή όπως υπάρχουν οι προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη και έβλεπαν τον Χριστό, τον άσαρκο Λόγο, τον Θεό και στην συνέχεια διακήρυτταν όλη αυτή την πίστη, όλη αυτή την αποκάλυψη την οποία είχαν και καθοδηγούσαν τον λαό του Θεού, έτσι ακριβώς ζούσε και ήταν ο όσιος πατήρ ημών Παΐσιος, ήταν ένας Προφήτης, ένας Κριτής. Όπως οι Κριταί τότε στην ιουδαϊκή παράδοση ήταν εκείνοι οι οποίοι έκριναν τον λαό, δεν υπήρχε τότε πολιτική εξουσία, αργότερα ήρθε η Βασιλεία. Και άρα ο προφήτης ήταν εκείνος οποίος … οι Κριτές ήταν εκείνοι οι οποίοι έλεγαν στον Θεό … ζητούσαν από τον Θεό την Χάρη, τη βοήθεια και την έμπνευση από τον Θεό και την αποκάλυψη και στην συνέχεια την αποκάλυψη την προσέφεραν στον λαό. Αυτό ακριβώς ήταν και ο όσιος πατήρ ημών Παΐσιος ο Αγιορείτης. Ένας προφήτης, ένας απόστολος Ιησού Χριστού. Είχε την προφητική αξία και την αποστολική αξία και ιδιότητα. Και όπως οι Απόστολοι δεν ήταν άνθρωποι οι οποίοι είχαν χρηματίσει σε σχολές, γραμματισμένοι και θεολόγοι, με την σημερινή έννοια του όρου, αλλά ήταν εκείνοι οι οποίοι έζησαν την εμπειρία του Θεού, την δόξα του Θεού και στην συνέχεια την μετέφεραν σε όλο τον λαό, το ίδιο ακριβώς έγινε και με τον όσιο πατέρα ημών Παΐσιο τον Αγιορείτη που ήταν ένας μεγάλος θεολόγος της Εκκλησίας –δεν είχε τελειώσει κάποια θεολογική σχολή, σχεδόν αγράμματος ήταν, το δημοτικό τελείωσε– αλλά είχε αυτή την μεγάλη εμπειρία από τον Θεό. Όταν διαβάσει κανείς τα κείμενα τα οποία διεσώθηκαν, τους Λόγους, μάλλον, που διεσώθηκαν και μερικές επιστολές τις οποίες έχει γράψει ο ίδιος κι έστειλε στις μοναχές για να τις καθοδηγήσει κατά Χριστόν, τότε βλέπει ότι ήταν πραγματικά ένας θεοφόρος και θεόπτης άγιος, ένας εμπειρικός θεολόγος.

Γιατί υπάρχουν οι θεολόγοι, εκείνοι που έχουν ένα πτυχίο θεολογικής σχολής και υπάρχουν και οι θεολόγοι οι οποίοι είναι καρποί του Παναγίου Πνεύματος. Ο ίδιος, ο πατήρ Παΐσιος, έλεγε ότι όταν τελειώσει κανείς την θεολογική σχολή και λέγεται θεολόγος και γνωρίζει, έχει πολλές γνώσεις αλλά δεν έχει εμπειρία του Θεού, ομοιάζει σαν τα χαρτονομίσματα της Κατοχής τα οποία δεν είχαν καμία αξία και ο άνθρωπος έπαιρνε μια ολόκληρη σακούλα για να αγοράσει κάτι, γιατί δεν είχαν αντίκρισμα. Έτσι κι εκείνος ο οποίος είναι πτυχιούχος θεολογικής σχολής, απλώς, και ασχολείται με τη θεολογία του μυαλού και δεν έχει θεολογία στην καρδιά και αποκάλυψη, δεν έχει ουσιαστικά αντίκρισμα πνευματικό. Γι’ αυτό έλεγε ο όσιος Παΐσιος, ότι δυστυχώς τα δόγματα της Εκκλησίας μας τα οποία είναι απόρροια της διδασκαλίας των αγίων Πατέρων, τα χρησιμοποιούν πολλοί με λανθασμένους τρόπους. Όπως για παράδειγμα έλεγε, υπάρχουν μερικοί που παίρνουν τα δόγματα, και ασχολούνται με τα δόγματα με το μυαλό τους και τα επεξεργάζονται λογικά και φτάνουν στην αίρεση και στον σχολαστικισμό, αίρεση έλεγε εκείνος, και υπάρχουν άλλοι οι οποίοι θέλουν να υποστηρίξουν τα δόγματα και το κάνουν με τα δόντια τους, δηλαδή με τον θυμό και την οργή. Τα δόγματα είναι εμπειρία της Εκκλησίας μας και εμπειρία των αγίων μας και τα δόγματα δεν μπορεί ούτε με τον στοχασμό να τα αντιμετωπίζει κανένας, ούτε ακόμη με την οργή και με τον θυμό και με τον φανατισμό, δηλαδή, με τα δόντια, όπως έλεγε ο άγιος πατέρας μας, γιατί τότε διαστρέφεται όλη η θεολογία της Εκκλησίας μας.

Χθες το βράδυ πήρα να διαβάσω μερικά από εκείνα τα οποία έλεγε και ενθουσιάστηκα γιατί είναι πολύ χρήσιμος και πολύ σύγχρονος άγιος. Και φυσικά ησχολείτο με πρακτικά θέματα που απασχολούσαν τους ανθρώπους, ησχολείτο με τους λογισμούς, με τα πάθη τα οποία κυριαρχούν στην κοινωνία, ησχολείτο με την διαπαιδαγώγηση των παιδιών και τους γονείς κλπ., και μπορεί κανείς να δει θεοφώτιστα πράγματα από τους λόγους του αγίου Παϊσίου, αλλά διαβάζοντας χθες … άνοιξα απλώς, λέω κάτι να πω σήμερα, και αμέσως, πήγε ακριβώς ο νους, τα μάτια μου, να διαβάσω κάτι πάρα πολύ σύγχρονο με τα σημερινά γεγονότα, με την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, με όλες αυτές τις συζητήσεις που γίνονται, και είδα πόσο σύγχρονος είναι ο γέροντας και άγιος Παΐσιος. Σε ένα σημείο διάβασα που έλεγε ο άγιος για τη θεολογία, ότι υπάρχει μια θεολογία του μυαλού και υπάρχει μια θεολογία του Αγίου Πνεύματος στην καρδιά και έλεγε: «Ο λόγος του μυαλού αλλοίωση δεν κάνει στις ψυχές, γιατί είναι σάρκα. Ο Λόγος του Θεού που γεννιέται από το Άγιο Πνεύμα, έχει την θεία ενέργεια και αλλοιώνει τις ψυχές.» Και προχωρεί: «Το Άγιο Πνεύμα δεν κατεβαίνει στον άνθρωπο με μηχανές, γι’ αυτό η θεολογία δεν έχει καμιά δουλειά με το στείρο επιστημονικό πνεύμα και στοχασμό. Το Άγιο Πνεύμα κατεβαίνει μόνο Του, όταν βρει τις πνευματικές προϋποθέσεις στον άνθρωπο». Άρα λοιπόν χρειάζονται πνευματικές προϋποθέσεις προκειμένου ο άνθρωπος να λάβει το Άγιο Πνεύμα και να γίνει πραγματικός θεολόγος. Και πώς ο ίδιος όριζε τις πνευματικές προϋποθέσεις; Μ’ ένα πάρα πολύ ωραίο παράδειγμα. Δηλαδή, πνευματική προϋπόθεση, έλεγε, είναι «να ξεσκουριάσει ο άνθρωπος τα πνευματικά του καλώδια, να γίνει καλός αγωγός και να δεχθεί το πνευματικό ρεύμα του θείου φωτισμού και έτσι γίνεται πνευματικός επιστήμων, πνευματικός θεολόγος». Δεν μπορεί το ρεύμα, όσο καλή να είναι η γεννήτρια να έρθει σε ένα χώρο αν δεν υπάρχουν σωστά καλώδια, αν είναι σκουριασμένα τα καλώδια. Άρα μέσα στην καρδιά του ανθρώπου που είναι το καλώδιο και είναι ο καλός αγωγός της ενεργείας … εάν η καρδιά σκουριάσει, εάν τα καλώδια αυτά είναι σκουριασμένα και ο άνθρωπος δεν τα ξεσκουριάσει, δεν μπορεί να γίνει καλός αγωγός ενέργειας άρα πραγματικός θεολόγος. Το βλέπουμε σήμερα μεταξύ των κληρικών, μεταξύ των επισκόπων, μεταξύ των προκαθημένων, μεταξύ θεολόγων, οι οποίοι ομιλούν μια θεολογία η οποία είναι θεολογία του μυαλού και του στοχασμού ή απλώς μιας ηθικής αναφοράς. Δεν είναι θεολογία του Παναγίου Πνεύματος. Ενώ εδώ ο γέροντας, ο άγιος Παΐσιος ομιλεί γι’ αυτό το γεγονός.

Σε κάποια άλλη στιγμή έλεγε ο ίδιος: «Ήρθε κάποιος από την Αμερική και μου έλεγε, Γέροντα εκεί στην Αμερική γίνονται συνέδρια, γίνονται συνάξεις ιερατικές, συνέδρια, αλλά βλέπω δεν ξέρουν οι άνθρωποι εκεί από Ορθοδοξία και δεν μιλάνε για τον Θεό, σαν να έχει χαθεί ο Θεός, δεν υπάρχει ο Θεός σήμερα στον κόσμο». Και του είπε ο άγιος Παΐσιος: «Τι είναι ο δικός μας ο Παντοκράτορας; Είναι σαν τον Παντοκράτορα του τρούλου που παρουσιάζει ρωγμές από τον σεισμό και σκεφτόμαστε τι να κάνουμε για να τον κρατήσουμε, για να μην πέσει και καλούμε την αρχαιολογική υπηρεσία για να τον υποστυλώσουμε;»

Τι είναι ο δικός μας Θεός; Είναι απλώς μια ζωγραφιά; Είναι αυτό που ζωγραφίζουνε πάνω στον τρούλο και γίνεται σεισμός και υπάρχουν ρωγμές και φωνάζουμε διάφορα, διάφορες υπηρεσίες όπως την αρχαιολογική υπηρεσία για να τον συγκρατήσουν να μην πέσει; Ο δικός μας Παντοκράτορας είναι Θεός αληθινός, η Ζωή των ανθρώπων, είναι ζωντανός Θεός και επομένως εκείνος ο οποίος επικαλείται τον Θεό και ξεσκουριάζει τα καλώδια τα πνευματικά μέσα στην καρδιά του, εκείνος θα δει τον Θεό, θα ακούσει την φωνή του Θεού, θα γίνει πραγματικός θεολόγος, και σήμερα υπάρχει αυτός ο ζωντανός Θεός. Και σ’ ένα σημείο άλλο διάβαζα, απλώς άνοιξα ένα βιβλίο και μέσα σε δυο σελίδες τα είδα αυτά, δεν έψαξα καθόλου. Πόσο με ανέπαυσε ύστερα από την εμπειρία την οποία είχα στην Σύνοδο της Κρήτης, και έβλεπα αυτά που έβλεπα και έλεγα: «Πού είσαι πάτερ Παΐσιε να τα δεις αυτά όλα, τι λένε, και τι κάνουν εδώ μέσα!» Κι εδώ την ώρα που εγώ σκεφτόμουνα τους αγίους, βλέπω που συνάντησα ακριβώς μια καταπληκτική ερμηνεία του αγίου Παϊσίου πριν είκοσι-τριάντα χρόνια. Πριν είκοσι χρόνια κοιμήθηκε αλλά αυτό το είπε νωρίτερα, πριν τριάντα χρόνια, πόσο προορατικά ομίλησε και για την εποχή μας. Λέγει, σε μια διδασκαλία του, ο άγιος του Θεού, αυθεντικά λόγια του είναι. Δεν τα λένε οι άλλοι, είναι από εκείνα τα οποία είπε, τα κατέγραψαν οι μοναχές στην Σουρωτή και τα διαβάζουμε. Λέει: «Δυστυχώς ο δυτικός ορθολογισμός έχει επιδράσει και σε ανατολικούς ορθοδόξους άρχοντες». Το λέει πολύ ευγενικά. Θέλει να πει, επισκόπους.Επομένως, «Ο δυτικός ορθολογισμός έχει επιδράσει και σε ανατολικούς ορθοδόξους άρχοντες κι έτσι βρίσκονται σωματικά μόνον στην ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ενώ όλο το σώμα τους βρίσκεται στην Δύση, που την βλέπουν να βασιλεύει κοσμικά. Εάν αυτοί οι άνθρωποι έβλεπαν την Δύση πνευματικά, με το Φως της Ανατολής, με το Φως του Χριστού, τότε θα έβλεπαν το πνευματικό ηλιοβασίλεμα της Δύσης, που χάνει σιγά-σιγά το Φως του νοητού ηλίου, του Χριστού και προχωρεί για το βαθύ σκοτάδι». Δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι, όχι μόνο κληρικοί, και λαϊκοί, οι οποίοι μόνο σωματικά βρίσκονται μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά ο νους τους είναι αλλού, είναι σε άλλους χώρους που ουσιαστικά αυτοί οι χώροι δεν είναι ορθόδοξοι και ουσιαστικά εκεί βασιλεύει το πνεύμα το κοσμικό και σιγά-σιγά φεύγει το Φως του Ηλίου. Και συνεχίζει: «Μαζεύονται αυτοί οι άνθρωποι και συνεδριάζουν και κάνουν συζητήσεις ατέλειωτες, για πράγματα που δεν χωράει συζήτηση. Που ούτε οι άγιοι Πατέρες συζήτησαν εδώ και τόσα χρόνια για τα πράγματα αυτά. Όλες αυτές οι ενέργειες είναι του πονηρού, για να ζαλίζουν και να σκανδαλίζουν τους πιστούς και να τους σπρώχνουν άλλους στην αίρεση, και να φεύγουν από την Ορθοδοξία, κι άλλους σε σχίσματα για να κερδίζει έδαφος ο διάβολος, πα, πα! Βασανίζουν και μπερδεύουν τον κόσμο αυτοί οι άνθρωποι». Και φυσικά εννοεί τους μεγαλοσχήμονας. Αλλά δεν το λέει έτσι, όπως είδαμε προηγουμένως το λέει: «Ανατολικούς ορθοδόξους άρχοντες». Και φυσικά δεν εννοεί τους πολιτικούς, εννοεί τους εκκλησιαστικούς. Αυτό σημαίνει ότι ο άγιος πατήρ ημών Παΐσιος ο Αγιορείτης, ήταν ένας άγιος της Εκκλησίας μας, ένας πραγματικός θεολόγος.

Έχω γράψει πολλά γι’ αυτόν, σε διάφορα κείμενα, από τότε που ζούσε ακόμη, μάλλον μετά που εκοιμήθηκε, και τα έχω γράψει σε διάφορα βιβλία και αυτό τον καιρό κάθισα και τα μάζεψα, όλα αυτά τα κείμενα που έχω γράψει γι’ αυτόν σε ένα βιβλίο πάνω από τριακόσιες σελίδες. Που μέσα σε αυτά τα κείμενα τα οποία συγκεντρώθηκαν, και θέλω να γράψω κι ένα άλλο για να ολοκληρωθεί όλη η προσωπικότητα, φαίνεται καθαρά η θεολογία του. Τον παρουσιάζω ως έναν ησυχαστή θεολόγο, γιατί σήμερα πολλοί χρησιμοποιούν παραδείγματα για το «τι μου είπε για τα παιδιά μου …» και καλό είναι αυτό και όλοι τον θεωρούσαν δικό τους άνθρωπο και σε όλους δινόταν, η καρδιά του ήταν ευρύχωρη και μέσα είχε όλο τον κόσμο, όλη την οικουμένη και ο ίδιος είχε πει: «Μακάρι να μπορούσα να κόψω την καρδιά μου σε πολλά κομμάτια και να την στείλω σε όλο τον κόσμο για να δώσει ζωή στους ανθρώπους». Αλλά το έκανε η Χάρις του Θεού δια του οσίου Παϊσίου και μετέφερε όλη την ύπαρξή του και τα λόγια του σε όλο τον κόσμο και όλοι οι άνθρωποι, όπου πηγαίνω, τον αγαπούν, τον τιμούν, γιατί είναι ένας σύγχρονος εμπειρικός θεολόγος της Εκκλησίας μας. Οπότε δεν πρέπει να βλέπουμε τον άγιο Παΐσιο μέσα από μερικά ανέκδοτα και μερικές συμβουλές που έδινε, εθνικού περιεχομένου, κοινωνικού περιεχομένου ή ηθικοπλαστικού περιεχομένου. Αλλά να βλέπουμε ότι ο πατήρ Παΐσιος ήταν ένας θεοφόρος άγιος θεολόγος της Εκκλησίας μας, εμπειρικός θεολόγος, ησυχαστής πατέρας. Έζησε μέσα του το μυστήριο του Σταυρού, την δόξα του Σταυρού και στην συνέχεια, μαζί με την δόξα του Σταυρού έζησε και την δόξα … την θεολογία της δόξας. Όποιος δεν ζήσει την θεολογία του Σταυρού, δεν μπορεί να ζήσει την θεολογία της δόξας. Έλεγα κάτω στην Κρήτη σε κάποιους οι οποίοι υπερτόνιζαν την θεία Λειτουργία σε βάρος της ασκήσεως. Και τους έλεγα ότι η θεία Λειτουργία, όταν θέλει κανείς να λειτουργήσει και να κοινωνήσει, είναι ένα σημαντικό γεγονός μέσα στην Εκκλησία μας, είναι το κέντρον της εκκλησιαστικής ζωής, είναι πράγματι η Βασιλεία του Θεού, είναι ο Παράδεισος, αλλά όχι απροϋποθέτως. Όλα τα πράγματα για τα ζει κανείς πρέπει να υπάρχουν προϋποθέσεις. Για να είναι κάποιος επιστήμονας πρέπει να έχει τις προϋποθέσεις τις κατάλληλες και να μάθει καλά την επιστήμη του. Για να είναι κάποιος καλός γιατρός πρέπει να σπουδάσει και κάθε μέρα να μελετά τα καινούργια επιτεύγματα. Απροϋποθέτως τίποτα δεν γίνεται. Και η βίωση της θείας Λειτουργίας ως Βασιλείας του Θεού απροϋποθέτως δεν μπορεί να συμβεί. Και τους έλεγα ότι η θεία Λειτουργία πράγματι είναι η Βασιλεία του Θεού αλλά μπορεί να είναι και η κόλαση για τον άνθρωπο εάν δεν προηγηθεί άσκηση. Γιατί όλοι θα δουν στην Δευτέρα Παρουσία τον Χριστό μέσα στην δόξα, αλλά για τους μεν θα είναι Παράδεισος για τους άλλους θα είναι η κόλαση. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην εκκλησιαστική πνευματική μας ζωή. Είναι η θεία Λειτουργία η δόξα, είναι πραγματικά θέωση το να φτάσει κανείς να κοινωνήσει, και είναι πολύ σημαντικό να κοινωνήσει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, αλλά αν δεν γίνει με κατάλληλες προϋποθέσεις, αυτό είναι η καταδίκη του ανθρώπου και όχι η ευλογία του ανθρώπου. Αυτό μας δίδαξε ο όσιος πατήρ ημών Παΐσιος ο Αγιορείτης. Ήταν ένας εμπειρικός θεολόγος και τώρα βιώνει και ζει μέσα στο Φως του Θεού, γιατί αυτό είναι η Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι η δόξα του Θεού και εκείνος που μετέχει της Εκκλησίας θα μετέχει αυτής της δόξας. Και επειδή μετέχει και μετείχε και μετέχει αυτής της δόξας από το ουράνιο θυσιαστήριο, τον ικετεύουμε και τον παρακαλούμε, τον άγιο πατέρα μας, να πρεσβεύει για μας, να προσεύχεται και να μας καθοδηγεί, να είμαστε πραγματικοί κληρικοί μέσα στην Εκκλησία, πραγματικοί θεολόγοι, πραγματικοί επίσκοποι, όπως το θέλει ο Θεός, ώστε έτσι να καθοδηγούμε και τον λαό και να πορεύεται αυτή η επίγεια, θα λέγαμε, όψις της Εκκλησίας, να πορεύεται προς την ουράνια Εκκλησία και δόξα.

Όσιε πατέρα μας, άγιε Παΐσιε, πρέσβευε υπέρ ημών.