Η χρήση του πλούτου (Ευαγγελικό Ανάγνωσμα Κυριακής Ε΄ Λουκά)

Εἶπεν ὁ Κύριος· Ἄνθρωπός τις ἦν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον εὐφραινόμενος καθ'ἡμέραν λαμπρῶς. πτωχὸς δέ τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ 

ἡλκωμένος καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἐπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ. ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν καὶ ἀπενεχθῆναιαὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον Ἀβραάμ· ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. καὶ ἐν τῷ ᾅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. καὶ αὐτὸς

φωνήσας εἶπε· πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με καὶ πέμψον Λάζαρον ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος καὶ καταψύξῃ τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. εἶπε δὲ Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι· καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν. εἶπε δέ· ἐρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμψῃς αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου· ἔχω γὰρ πέντε ἀδελφούς· ὅπως διαμαρτύρηται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ ἔλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου. λέγει αὐτῷ Ἀβραάμ· ἔχουσι Μωϋσέα καὶ τοὺς προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. ὁ δὲ εἶπεν· οὐχί, πάτερ Ἀβραάμ, ἀλλ'ἐάν τις ἀπὸ νεκρῶν πορευθῇ πρὸς αὐτοὺς, μετανοήσουσιν. εἶπε δὲ αὐτῷ· εἰ Μωϋσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται.

Το σημερινό Ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι μια παραβολή. Παρουσιάζει κάποιον ανώνυμο πλούσιο, που είναι «ἀφιλοικτίρμων», και έναν πένητα, που ακούει στο όνομα Λάζαρος. Λάζαρος στα εβραϊκά μεταφράζεται «ὁ Θεὸς βοηθεῖ», δηλ. και το όνομά του ακόμη υποδηλώνει τη μεγάλη ένδεια που είχε. Ας μας επιτραπεί όμως να σημειώσουμε κάποιες παρατηρήσεις των αγίων Πατέρων, εάν πράγματι η ιστορία αυτή είναι παραβολή. Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας γράφει πως, ενώ για τον πλούσιο ο Κύριος αποφεύγει να αναφέρει το όνομά του και απλώς μας λέγει˙ «ἄνθρωπος δὲ τις ἦν πλούσιος» (Λουκ. 16, 19), δεν κάνει το ίδιο και για τον πτωχό. «Διὰ τί γὰρ μὴ εἶπε, Πτωχὸς δὲ τις ἄνθρωπος, ἀλλά, Λάζαρος; Ἵνα τῇ προσηγορία δείξη πείρα καὶ ἀληθεία ταῦτα πεπράχθαι», δηλαδή γιατί να μην πει, κάποιος φτωχός άνθρωπος, αλλά Λάζαρος; Ονομάτισε τον φτωχό, ώστε από το όνομα να δείξει πως αληθινά έχουν συμβεί αυτά (τα οποία πρόκειται να διηγηθεί). Ο Ευθύμιος Ζιγαβηνός προχωρεί ακόμη πιο πολύ και λέγει πως από την παράδοση των Εβραίων ο πλούσιος ονομαζόταν Νινευΐς κι ο φτωχός Λάζαρος. Όταν πέθαναν και οι δύο, «παραβολὴν ὁ Χριστὸς τὰ κατ’ αὐτοὺς ἐποίησε», τότε ο Χριστός έκανε τη ζωή τους παραβολή. Τα ίδια λέγει κι ο άγιος Θεοφύλακτος. Υπήρχε στα Ιεροσόλυμα κάποιος Λάζαρος ονομαστός για τη φτώχεια του.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Λαζάρου είναι πολλά: Ήταν πτωχός, άρρωστος, γεμάτος από πληγές. Υπάρχει περί­πτωση να είναι κάποιος άρρωστος, αλλά να μην έχει πληγές. Αυτός είχε και τα δύο. Επίσης, είχε το ψυχολογικό βασανιστήριο να βλέπει άλλους να «υπερτρυφούν», δηλ. να παραχορταίνουν, αυτός δε «λιμώττειν», να πεθαίνει από την πείνα (άγ. Θεοφύλακτος). Ήταν ξεχασμένος από τους οικείους του και, το ακόμη πιο τραγικό, ενώ κανείς άνθρωπος δεν ερχόταν να τον βοηθήσει, «οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ» (Λουκ. 16, 21). Ο Λάζαρος μπροστά στην πύλη του σπιτιού του πλουσίου έμοιαζε με τον άνθρωπο που έφτασε στο λιμάνι κι εκεί ναυάγησε. Ήταν κοντά στην πηγή και υπέφερε από δίψα, «δίψη χαλεπωτάτη τὴν ψυχὴν ἀγχόμενος», κατά τον ιερό Χρυσόστομο. Κατά τον ίδιο Άγιο, υπήρχε και μια πονηρή υπόληψη και γνώμη από τους πολλούς για το πρόσωπο του Λαζάρου. Ίσως έλεγαν: για να έχει τόσα κακά επάνω του, πιθανώς να είναι πολύ αμαρτωλός.

Πρώτα πρώτα ήθελε να καταρρίψει την εσφαλμένη αντίληψη των Εβραίων, πως καθένας που είναι άρρωστος και φτωχός, είναι στερημένος της εύνοιας του Θεού. Πέθανε ο φτωχός κι οδηγήθηκε από τους αγγέλους «εἰς τὸν κόλπον Ἀβραὰμ» (16, 22). Αντίθετα, μετά τον θάνατό του ο πλούσιος βρέθηκε να είναι βασανιζόμενος. Ο αδυσώπητος πλούσιος και ζώντας ήταν μέσα στο μνήμα της στερήσεως της χάριτος του Θεού και μετά θάνατο πάλι το ίδιο. Η ψυχή του ήταν θαμμένη μέσα στα υλικά αγαθά. Αυτοί που διαχειρίζονται τον πλούτο ιδιοτελώς και δεν έρχονται αρωγοί στους πτωχούς αδελφούς τους, δεν θα έχουν καλό τέλος.

Ο Κύριος με την παραβολή αυτή ήθελε να μας διδάξει να είμαστε φιλάλληλοι και φιλόπτωχοι. Πολλές φορές το είχε διακηρύξει: «Πωλήσατε τὰ ὑπάρχοντα ὑμῶν καὶ δότε ἐλεημοσύνην» (Λουκ. 12, 33). Πράγματι, η εντολή αυτή είναι καλή, αγαθή και σωτήρια, αλλά πάρα πολύ δύσκολη στην εφαρμογή της. Δυσκολεύονται οι πολλοί να την παραδεχθούν. Ο ανθρώπινος νους συναντάει εμπόδια στις εντολές αυτές που απαιτούν «βία» στην εφαρμογή τους. Έτσι ο Κύριος, λέγοντας την παραβολή αυτή και δείχνοντας τα αποτελέσματα της ζωής των δύο αυτών αντίθετων τύπων, μας παρακινεί να διαχειρισθούμε τον πλούτο μας με πνεύμα φιλαλληλίας. Μας ωθεί λέγοντας: «ποιήσατε εαυτοίς φίλους εκ του μαμωνά της αδικίας» (16, 9).

Εντύπωση προκαλεί το ρήμα «απέλαβες» (Λουκ. 16, 25). Δεν λέγει «έλαβες», αλλά «ἀπέλαβες». Το ρήμα «ἀπολαμβάνω» «ἐπὶ τῶν χρεωστουμένων τάττεται», λέγει ο Ζιγαβηνός. Τι χρωστούσε στον πλούσιο και στον φτωχό ο Θεός; Προφανώς ο πλούσιος κάποια αρετή θα είχε. Δεν θα ήταν παντελώς άμοιρος αρετών. Γι’ αυτή του την αρετή του έδωσε πλούσια τα αγαθά στη γη. Επίσης κι ο πτωχός κάποια κακία θα είχε. Με τα δεινά και την υπομονή του ξεπλήρωσε κάθε χρέος της κακίας. Πέθαναν έχοντας ο ένας άκρατη κακία κι ο άλλος άκρατη αρετή. Ό,τι χρωστούσαν, το ξεχρέωσαν στη γη. Στην άλλη ζωή τον λόγο καθ’ ολοκληρίαν τον είχε ο Θεός.

Αγαπητοί αδελφοί, στην καθημερινή μας ζωή πολλοί είναι εκείνοι που ζητούν τη βοήθειά μας. Όπως επίσης και πολλές είναι οι φορές που αρνηθήκαμε να βοηθήσουμε κάποιον, ενώ μπορούσαμε. Η ωραιότατη αυτή παραβολή μάς βοηθεί πολύ να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας και να νιώσουμε τον άλλο σαν αδελφό μας, που θα μας χαρίσει τη Βασιλεία του Θεού ή θα γίνει αιτία να κατακριθούμε αιώνια. Αμήν.